Page 131 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

wzorca za niedozwolone – jest elementem interesu publicznego49. Sprawy o uznanie postanowień
wzorca umowy za niedozwolone rozpoznawane są, zgodnie z art. 47936 k.p.c., wyłącznie przez
SOKiK. Skoncentrowanie orzekania w ramach jednego sądu w całym kraju ma służyć zapewnie-
niu jednolitości orzecznictwa oraz specjalizacji przy rozpoznawaniu spraw o uznanie postanowień
wzorca umowy za niedozwolone. Jednolitość orzecznictwa jest szczególnie istotna ze względu na
charakter spraw dotyczących uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone – chodzi o to,
aby kwestia stosowania poszczególnych postanowień zawartych we wzorcach rozstrzygana była
w sposób jednakowy, co jest istotne ze względu na skutki wyroku uwzględniającego powództwo
(art. 47943 k.p.c.). Na podstawie art. 47938 k.p.c. legitymowanym czynnie do wniesienia powództwa
o uznanie postanowień wzorców umów za niedozwolone jest każdy, kto według oferty pozwanego
mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda
się pozwem50. Powództwo mogą wytoczyć ponadto swego rodzaju rzecznicy interesu publicznego,
tj. organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów;
powiatowy (miejski) rzecznik ochrony konsumentów oraz Prezes UOKiK (art. 47938 k.p.c.). Istnie-
nie „uzasadnionego interesu” nie stanowi przesłanki materialnoprawnej do wytoczenia powództwa
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone51.

Legitymację bierną posiada oferent, który ustanowił niedozwolony wzorzec. Przedmiotem kon-
troli abstrakcyjnej wzorca umownego nie jest konkretna umowa, lecz klauzula niedozwolona za-
warta we wzorcu, bez względu na to, czy była ona rzeczywiście zawarta w umowie (kontrola in
abstracto). Kontrola ta dotyczy tylko i SOKiK dokonuje kontroli treści wzorca umowy w trybie art.
47936 k.p.c. i ocenia, czy postanowienia są niedozwolone, czy nie. Powództwo można wytoczyć
również wtedy, gdy pozwany zaniechał stosowania kwestionowanego postanowienia wzorca umo-
wy, jeżeli od tego zaniechania nie minęło 6 miesięcy (art. 47939 k.p.c.).

Przejawem ochrony zbiorowych interesów konsumentów (a tym samym ochrony interesu pub-
licznego w postępowaniu cywilnym52) jest wyłączenie w postępowaniu o uznaniu postanowienia
wzorca umowy za niedozwolony zastosowania przepisów szczególnych dotyczących polubownego
załatwienia sprawy oraz regulacji dotyczących cofnięcia pozwu, zrzeczenia się roszczenia i zawarcia
ugody sądowej. Postępowanie o stwierdzenie abuzywności postanowień wzorców umów kończy wy-
danie wyroku, w którym uznano konkretne postanowienie wzorca za niedozwolone i zakazano jego
stosowania. Orzeczenie wydane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów może obejmować
jedynie te postanowienia wzorca umowy, które zostały zaskarżone przez powoda53.

W razie uwzględnienia powództwa Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sentencji
wyroku przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich
wykorzystywania (art. 47942 k.p.c.)54. Zamieszczenie w sentencji wyroku niedozwolonych wzor-
ców umownych służy zapewnieniu efektywnej ochrony interesów zbiorowych konsumentów
(w sytuacji braku ich udziału w toczącym się postępowaniu). Wydany wyrok podlega wpisowi
do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone55. Powyższy rejestr prowadzi

49 M. Rejdak, Komentarz do art. 47936 , Postępowanie… , s. 45–46.
50 Powód nie będąc konsumentem nie posiada legitymacji czynnej w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień
wzorca umowy za niedozwolone – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 czerwca 2013 r., VI ACa 1597/12,
Legalis nr 1049457.
51 Uchwała SN z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 73/13, OSNC 2014 nr 10, poz. 97, str. 1.
52 Szerzej M. Szydło, Publicznoprawna ochrona …, s. 792.
53 Jednakże rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy
za niedozwolone (art. 47943 w związku z art. 365 k.p.c.) nie wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego sa-
mego lub innego powoda - w tym także przez organizację społeczną działającą na rzecz ochrony interesów konsumentów
- przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie
same lub podobne postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 47945 § 2 k.p.c. – uchwała SN
z dnia 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009 nr 9, poz. 118, str. 16.
54 Szerzej A. G. Harla, Postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach o ochronę zbio-
rowych interesów konsumentów - uwagi de lege lata i de lege ferenda. W: Aequitas sequitur ... s. 183-198.
55 M. Romanowski, W sprawie charakteru i skutków abstrakcyjnej kontroli niedozwolonych postanowień wzorców

131