Page 136 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, która weszła w życie z dniem 18
stycznia 2015 r., przyświecało nie tylko podniesienie skuteczności Prezesa UOKiK w zakresie
powierzonej mu misji, lecz także podniesienie poziomu gwarancji proceduralnych w postępo-
waniu przed Prezesem UOKiK77.

W postępowaniach przed Prezesem UOKiK wiele wątpliwości budzi problem tzw. rozsze-
rzonej prawomocności78, a także stosowanie art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, umożlwiające tylko eli-
minację niedozwolonych postanowień z wzorców umów, a nie konkretnych umów zawartych
w oparciu o ten wzorzec.

Przede wszystkim zaś, mając na względzie efektywną ochronę konsumentów, aktualnie obowią-
zujące przepisy nie przewidują procedury „zastępowania” postanowień abuzywnych, nieabuzyw-
nymi w konkretnych umowach, do których wzorzec został inkorporowany

I wreszcie problematyczna jest nieczytelność rejestru klauzul niedozwolonych (dwa podmioty
SOKiK i UOKiK). Z punktu widzenia przedsiębiorców, którzy w swojej bieżącej działalności ko-
rzystają z wzorców umów, istotnym problemem jest też brak uzasadnień do prawomocnych

wyroków sądów, na podstawie których klauzule są wpisywane do rejestru. Często wpisane do
rejestru postanowienie jest tak bardzo wyrwane z kontekstu danej umowy lub wzorca, iż przed-
siębiorca korzystający z rejestru nie jest w stanie ocenić, co rzeczywiście stanowiło „abuzywny”
element tego postanowienia i tym samym, dlaczego zostało ono wpisane do rejestru79.

Rozwiązania przyjęte przez ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów oraz kodeksu postępo-
wania cywilnego nie zapewniają skutecznej eliminacji niedozwolonych postanowień wzorców umów
z obrotu, mimo bardzo dużej liczby orzeczeń w sprawach o uznanie postanowień wzorców umów za
niedozwolone. Podstawowe problemy to masowe wnoszenie powództw o stwierdzenie abuzywności
klauzul przez podmioty działające w tym zakresie głównie w celach zarobkowych, w szczególności
przez organizacje quasi-konsumenckie, rozbieżności w orzecznictwie sądów i doktrynie co do tzw.
rozszerzonej prawomocności wyroków uznających powództwo w tych sprawach i związana z tym
niepewność prawa po stronie przedsiębiorców; problemy związane z funkcjonowaniem rejestru, do
którego wpisywane są postanowienia uznane przez sąd za niedozwolone – jego rozbudowanie, brak
czytelności; brak instrumentów zapewniających skuteczną prewencję stosowania przez przedsiębior-
ców tego rodzaju klauzul we wzorcach umów. Propozycja dokonania zmian w systemie kontroli
klauzul, mająca na celu uproszczenie środowiska prawnego, w którym działają przedsiębiorcy, jest
również odpowiedzią na sygnały z rynku docierające do Prezesa UOKiK.

Wiele problemów rodzi skomplikowana mieszana procedura administracyjno – sądowa. Pró-
ba usprawnienia systemu została podjęta przez Ministra Sprawiedliwości80. Projekt nowelizacji
Kodeksu postępowania cywilnego w tym zakresie przewidywał tryb obejmujący, jak do tej pory,
wytoczenie powództwa przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów zgodnie z art. 47936
k.p.c. i następne, jednak przewidujący istotne modyfikacje tej procedury (zawężony zostałby ka-
talog osób posiadających czynną legitymację procesową, efektywnie wyłączając indywidualnych
konsumentów; sąd orzekający w sprawie dysponowałby większą swobodą, tj. miał możliwość
orzekania ponad lub poza żądaniem; proponowano zmiany w zakresie tzw. rozszerzonej prawo-
mocności wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – wyrok miałby być skuteczny
wobec danego przedsiębiorcy oraz podmiotów, którym przysługiwałaby legitymacja czynna do

77 Uzasadnienie do projektu zmiany ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania
cywilnegoz30sierpnia2013r.,s.42;http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/9F27C3A04DCCA6E8C1257BE3003730DF/
%24File/1703.pdf. Stwierdzono tam, że „projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kła-
dzie w szczególny sposób nacisk na wzmocnienie gwarancji praw przedsiębiorcy”. Jedyną ważną zmianą służącą lep-
szej ochronie praw procesowych – poza obszarem kontroli koncentracji – jest wydłużenie terminu na złożenie odwołania
od decyzji Prezesa UOKiK.

78 wyrok SN z 12 lutego 2014 r., III SK 18/13, LEX nr 1448753
79 B. Wyżykowski, Abstrakcyjna kontrola postanowień wzorców umów, PPH 2013, nr 10, s. 39.
80 Sejm RP VII kadencji Nr druku: 3662 projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz
niektórych innych ustaw z 10 lipca 2015 r.

136