Page 128 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i zawiadamia o tym strony32. Nie wszczy-
na się jednak postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy kon-
sumentów, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok. Prezes Urzę-
du Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu stosowania praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów, powinien wydać decyzję o uznaniu praktyki za
naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania33. Dopiero od
decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wolno się odwołać do sądu.

Współczesnemu prawu cywilnemu nie jest obca idea ochrony konsumenta jako słabszej strony
stosunku prawnego (ze względów ekonomicznych, organizacyjnych, doświadczenia, umiejętności),
czego przejawem jest regulacja protekcjonistyczna w celu zapobiegania naruszeniom jego intere-
sów. Stało się to podstawą do wyodrębnienia szczególnego reżimu prawnego umów konsumenckich.
Konflikty powstające na tle umów konsumenckich charakteryzują się zazwyczaj stosunkowo niską
wartością przedmiotu sporu w zestawieniu z kosztownością postępowania w sądach powszechnych,
długością postępowania sądowego, niepewnością dla słabszej strony pozytywnego rozstrzygnięcia
sporu, stanowią dla konsumenta barierę we wchodzenie w spór sądowy z profesjonalistą.

Zamiarem ustawodawcy wprowadzającego administracyjne postępowanie w sprawach praktyk na-
ruszających zbiorowe interesy konsumentów stało się pozostawienie możliwości dochodzenia ochrony
interesów konsumentów również w innym (niż administracyjny) trybie. Wskazania wymaga fakt, iż
pierwotnie ustawodawcy chodziło w tym zakresie przede wszystkim o przepisy ustawy o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji. W wyniku jednak uchwalenia ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym prak-
tykom rynkowym wyłączono możliwość podjęcia na podstawie tej pierwszej ustawy działań w celu
ochrony interesów konsumentów, pozbawiając Prezesa Urzędu legitymacji w tym zakresie. Dodatko-
wo przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie przewidują również actio popularis po-
zwalającej indywidualnemu konsumentowi na samodzielne wnoszenie powództw z tytułu czynów nie-
uczciwej konkurencji popełnionych przez przedsiębiorców. W związku z powyższym uzasadnione jest
twierdzenie, że ochrona konsumentów przewidziana w przywołanej ustawie jest jej celem pośrednim,
zaś zasadnicze ratio legis stanowi ochrona interesów przedsiębiorców (w drodze eliminacji nieuczci-
wych działań przedsiębiorców w toku rywalizacji o nabywców swoich towarów i usług).

Niezależnie od tego ochrona przed nieuczciwymi praktykami realizowana jest na drodze in-
strumentów prawa publicznego34. W Polsce wprowadzono mieszany administracyjno-sądowy tryb
przeciwdziałania nieuczciwym praktykom istotnie zagrażającym lub naruszającym zbiorowe inte-
resy konsumentów. Postępowanie podejmowane w interesie publicznym toczy się w trybie prawa
publicznego i prowadzone jest przed Prezesem UOKiK w Warszawie lub przez delegatury tereno-
we i oparte jest na systemie decyzji sankcjonujących stosowanie takich praktyk35. Warunkiem uru-
chomienia postępowania administracyjnego jest bezprawność dokonanego przez przedsiębiorcę
czynu oraz istotne zagrożenie lub naruszenie nim interesów zbiorowych konsumentów. Zakresem
ochrony objęte są nie tylko naruszenia, ale i istotne zagrożenia36.

Ten „swoisty dualizm” w zakresie ochrony zbiorowych interesów konsumentów powoduje, że
zarówno przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jak i ustawy o zwalczaniu nie-
uczciwej konkurencji zapewniają skuteczne środki eliminacji zachowań przedsiębiorców, które
godzą w zbiorowe interesy konsumentów. Na podstawie tej drugiej ustawy bezprawne działa-
nia przedsiębiorcy mogą stanowić delikty nieuczciwej konkurencji, natomiast według regulacji
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów – praktyki naruszające zbiorowe interesy konsu-

32 Szerzej J. Borkowski, Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, SPP 2011, Nr
3, s. 24.

33 J. Sroczyński, Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów: decyzja zobowiązująca (uwagi praktyczne oraz de
lege ferenda), internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2012, nr 1(1), s. 102.

34 M. Szydło, Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesów konsumentów, MoP 2004, Nr 17, s. 794.
35 M. Sieradzka, [w:] Kohutek, Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsuentów. Komentarz, 2008, s. 660 i n.
36 Tak przede wszystkim decyzja Prezesa UOKiK z 14.3.2007 r., Nr DDK 11/2007, DDK2-61-12/06/KB; C. Banasiń-
ski, [w:] Standardy wspólnotowe w polskim prawie ochrony konsumenta, s. 279.

128