Page 118 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

nych w prawie energetycznym, w żadnym razie nie może być upatrywana za regulacje szczególną
względem ogólnych przepisów o stosunkach umownych20. W zakresie cywilnoprawnego obrotu
energią elektryczną prawo energetyczne stanowi wyznacznik zasad i instrumentów, według któ-
rych ten obrót powinien się odbywać. Taka konstrukcja jest uzasadniona tym, że prawo energe-
tyczne traktuje energię jako dobro o znaczącej użyteczności publicznej, dostępne dla każdego na
równych zasadach. Nietrudno sobie wyobrazić skutki sytuacji, w której energia miałby się stać
zwykłem towarem sprzedawanym na ogólnych zasadach. Schemat ustanowiony w przepisach Pra-
wa energetycznego należy odnieść do (a wręcz nanieść na) regulacje prawa cywilnego. Nie budzi
większych kontrowersji odnalezienie źródła sposobu nawiązywania stosunków w interesującej
kwestii, pomimo że przepisy Prawa energetycznego milczą w tej materii.

Prawo cywilne wyróżnia kilka trybów zawarcia umów, jednak pozycja konsumenta – odbior-
cy na rynku energetycznym, a zwłaszcza jego nikłe znaczenie ekonomiczne dla przedsiębiorstwa
energetycznego jako pojedynczej jednostki w tym masowym obrocie powoduje, że formalnie
konsument – odbiorca nie będzie w stanie skutecznie doprowadzić do zawarcia umowy w dro-
dze wybranego przez siebie trybu. Mało znacząca siła negocjacyjna tego podmiotu powoduje, że
praktycznie nie będzie mogła przystąpić do negocjacji z przedsiębiorstwem energetycznym. Po-
dobnie sprawa przedstawia się przy ofertowym trybie zawarcia umowy. Wiedza i doświadczenie
konsumenta są zazwyczaj nie wystarczające, aby uczynić zadość wszelkim wymogom stawianym
przez prawo energetyczne. Stąd też działanie konsumenta – odbiorcy raczej upatrywać należy jako
ewentualne składanie zaproszeń do zawarcia umowy, na które przedsiębiorstwa obrotu nie muszą
reagować, jednak konkurencyjność tego obszaru będzie je skłaniać do współpracy motywowa-
nej wyłącznie okolicznościami ekonomicznymi. Jednakże należy uczynić tutaj pewne rozróżnienie.
Inaczej oświadczenie konsumenta – odbiorcy będzie traktowane przez sprzedawcę z urzędu, na któ-
rym ciąży obowiązek zawarcia umowy kompleksowej. W relacjach z tym podmiotem pozycja kon-
sumeta – odbiorcy jest o tyle korzystniejsza, że ten podmiot będzie musiał podjąć działania do zawar-
cia umowy w przypadku jakiegokolwiek zainicjowania procesu zwarcia umowy przez konsumenta
– odbiorcę. Przeciwko samoistnemu działaniu konsumenta – odbiorcy działa również masowość
tego obrotu, co oznacza korzystanie przez przedsiębiorstwa energetyczne z wzorców umownych.
Analizując dostępność ofert przedsiębiorstw obrotu można wskazać, że posługiwanie się wzorcem
umownym jest już standardem. Współcześnie to przedsiębiorstwa energetyczne występują z ofertą
adresowana do nieoznaczonego kręgu oblatów, której treść wyraża powszechnie dostępny wzorzec
danej umowy wykorzystywany przez przedsiębiorcę energetycznego. Z tych względów konieczne
będzie stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego o wzorcach umownych (art. 384 – 3854 k.c.).
Ponadto występowanie w lepszej (silniejszej) pozycji przy kreowaniu relacji umownych może pro-
wadzić do pewnych nadużyć, więc niezbędne jest także stosowanie regulacji dotyczących niedo-
zwolonych klauzul umownych (3851 – 3853 k.c.), które mogą pojawić się w umowach z udziałem
konsumentów.

Dla konsumentów – odbiorców ustawodawca w art. 4j ust. 3, 3a i 4 przewidział uproszczony tryb
rozwiązania umowy, na postawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza im energii elek-
trycznej. Odbiorca może wypowiedzieć na piśmie umowę, na podstawie której przedsiębiorstwo
energetyczne dostarcza temu odbiorcy energię, zawartą na czas nieoznaczony oraz na czas oznaczo-
ny, bez ponoszenia kosztów, ale z obowiązkiem pokrycia należności za pobraną energię oraz świad-
czone usługi przesyłania energii. Zakres obowiązków konsumenta-odbiorcy zależy od tego, czy do-
starczanie energii elektrycznej odbywa się za pośrednictwem jednej umowy kompleksowej, czy też
z wykorzystaniem dwóch odrębnych umów (umowy dystrybucji oraz umowy sprzedaży). Ponadto
wypowiadając umowę na czas oznaczony odbiorca końcowy nie może ponosić kosztów i odszko-
dowań innych niż wynikające z treści umowy. Nie można również pominąć tego, że umowa wypo-
wiedziana przez odbiorcę w gospodarstwie domowym ulega rozwiązaniu z ostatnim dniem miesiąca

20 M. Czarnecka, T. Ogłódek, Prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 2012, s. 81.

118