Page 71 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

nych do badania tego rodzaju spraw podkreśla prywatnoprawny charakter postępowania kontrol-
nego toczącego się w ramach badania sprawy cywilnej określonych stron postępowania. Ochrona
konsumenta przyjmuje postać spersonalizowanego postępowania (inter partes tj. do określonych
dwóch stron postępowania), choć pośrednio – jak wykazuje praktyka stosowania tego typu kontroli-
autorytet sądu wyrażony poglądami, które głosi rozciąga się na inne jeszcze klauzule o tożsamej lub
podobnej treści, stosowane przez innych jeszcze przedsiębiorców wobec odmiennych konsumentów.
Wyrażając ten pogląd nie można utożsamiać go jednak z rozszerzona skutecznością orzeczeń są-
dowych, lecz z kształtowaniem linii orzeczniczej budującej poglądy o dopuszczalności stosowania
określonych klauzul umownych. Poglądy te wielokrotnie wypowiadane mogą stworzyć rodzaj swoi-
stego „precedensu” honorowanego przez inne jeszcze składy orzekające sądów powszechnych. Takie
ujęcie przedstawionej kwestii przyczynia się do zapewnienia jednolitości orzecznictwa.

2.2 Podmioty uczestniczące w indywidualnym postępowaniu
kontrolnym

Ustawa przewiduje szeroki krąg podmiotów uprawnionych do zainicjowania kontroli o charakterze
indywidualnym. Stroną powodową w sporze, na kanwie którego dojdzie do prowadzenia kontroli
indywidualnej może być zarówno konsument, jak i przedsiębiorca. Legitymacja czynna do wyto-
czenia powództwa oraz legitymacja bierna do występowania w procesie jako strona pozwana wy-
nika bowiem, co do zasady, ze stosunku materialnoprawnego. Może mieć swą podstawę w prawie
formalnym, przyjmując postać legitymacji procesowej o charakterze formalnym. Każda ze stron
może, w ramach toczącego się postępowania, zainicjować kontrole indywidualną. Konsument
wskazując w ramach zarzutu niweczącego na niedozwolony charakter wzorca lub postanowienia
może zmierzać w ten sposób do uzyskania wyroku oddalającego powództwo przedsiębiorcy12.

Ponadto powództwa w tym przedmiocie może wytoczyć także prokurator oraz organizacja po-
zarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów. Ponadto prawo
to posiada powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. W tym przypadku podmioty te, działające
na prawach stron, reprezentują interes konsumenta13.

Poza kręgiem podmiotów tak uprawnionych znalazłyby się: podmioty nie będące konsumentami14,
podmioty nie posiadające zdolności do zawarcia umowy według oferty pozwanego oraz podmioty
nie posiadające prawa do zgłoszenia powództwa jako takiego, np. pozbawione zdolności procesowej.
Poza grupą uprawnionych znalazłyby się oczywiście organizacje pozarządowe, do zadań statutowych
których nie należy ochrona interesów konsumentów oraz organizacje zagraniczne niewpisane na li-
stę organizacji uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia postępowania o uznanie
postanowień wzorca umowy za niedozwolone oraz ww. organizacje, które pomimo dokonania wpisu
na listę nie wykażą, że wzorce umów stosowane w Polsce, zagrażają interesom konsumentów w pań-
stwie członkowskim, w którym organizacja ta ma swoją siedzibę. Ocena dotycząca wskazanych pod-
staw o charakterze materialnoprawnym przyjmie postać wyroku oddalającego powództwo. W przy-
padku braku przesłanek procesowych uniemożliwiających skuteczne wystąpienie z powództwem sąd
dokona odrzucenia pozwu w formie zaskarżalnego zażaleniem postanowienia.

Legitymowanym biernie w procesie o uznanie postanowienia umownego za niedozwolone i o za-
kazanie jego stosowania jest przedsiębiorca stosujący kontrolowany wzorzec umowny. Treść prze-
pisu art. 47939 k.p.c. pozwala przyjąć, że zarówno aktywne stosowanie niedozwolonego wzorcza
umownego jak i zaniechanie jego stosowania przed wszczęciem, jak i w toku postępowania są trak-

12 Regulacja przyjęta w przypadku kontroli abstrakcyjnej przyjmuje, że każdy podmiot będący konsumentem ma
prawo wytoczyć powództwo przed sądem ochrony konkurencji i konsumenta o ile według oferty pozwanego mógłby
- zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem.

13 Nie można a priorii wykluczyć przypadku, gdy organizacja samorządu zawodowego przedsiębiorców zdecyduje się
na wytoczenie powództwa na rzecz swego członka – przedsiębiorcy, a w toku toczącego się postępowania dojdzie do
prowadzenia kontroli o charakterze indywidualnym.

14 M. Bednarek, op. cit., s. 687.

71