Page 67 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

Piotr Gil

Uniwersytet Opolski

Abstrakcyjna kontrola wzorca umownego -
postępowanie w przedmiocie uznania wzorca
umownego za niedozwolony

1. Kontrola indywidualna i abstrakcyjna – wprowadzenie
Polski system prawny przewiduje dwa modele kontroli wzorców umownych w obrocie konsu-
menckim: model kontroli indywidualnej i model kontroli abstrakcyjnej. Przy czym oba rozwią-
zania znane polskiemu systemowi oparte są na sądowej kontroli wzorca umownego lub posta-
nowienia umownego.

Pierwsze rozwiązanie określane jako model kontroli indywidualnej albo inaczej incydentalnej
przewiduje sadową ocenę zindywidualizowanego tj. konkretnego istniejącego stosunku prawnego
powstałego w skutek nawiązania pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą stosunku prawnego opar-
tego na umowie wykorzystującej wzorzec umowny. Kontrola indywidualna dotycząca zastosowania
w umowie nienegocjowanych indywidualnie z konsumentem klauzul abuzywnych, dokonywana jest
przez sąd z wykorzystaniem orzeczenia deklaratoryjnego stwierdzającego istniejący stan prawny.

Cechami kontroli indywidualnej - in concreto – są: 1 kontrola dokonywana jest ex post, czyli po zawarciu konkretnej
umowy i może dotyczyć każdego postanowienia umowy, 2) celem kontroli jest ochrona interesu określonego konsu-
menta, 3) kontroli dokonuje sąd powszechny cywilny, gdyż nie jest to sprawa gospodarcza, 4) w procesie występuje
przedsiębiorca i konsument, 5) przeprowadzenie tego typu kontroli może odbyć się w oparciu o powództwo o świadcze-
nie lub o ustalenie prawa lub stosunku prawnego albo zarzut, 6) podstawą prawną prowadzenia kontroli indywidualnej
są przepisy art. 3851 i art.3853 k.p.c., 7) orzeczenie kontrolne ma charakter deklaratoryjnego wyroku, 8) dopuszcza się
możliwość objęcia zakresem kontroli zagadnień nie wskazanych przez stronę, w tym zakresie sąd działa ex officio, 9)
bezskuteczność klauzuli wzorcowej lub umownej istnieje ipso iure i ex tunc, tj. niezależnie od tego czy nastąpiła już
sądowa ocena tej klauzuli, sąd sankcję ta tylko potwierdza 10) orzeczenie nie jest publikowane rejestrze prowadzonym
przez Prezesa UOKiK i nie posiada rozszerzonej prawomocności.

67