Page 75 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

spowoduje jego upublicznienie i spowoduje, że stanie się ono skuteczne erga omnes. Takie ujęcie
kwestii ujawnienia i upublicznienia negatywnej oceny wzorca koreluje z rozszerzoną skuteczność
wyroku uwzględniającego powództwo. Jego skuteczność obejmuje nie tylko podmioty będące
stronami postępowania, ale również podmioty, które choćby hipotetycznie, miałyby możliwość
przyjęcia oferty zawierającej postanowienie umowne uznane przez sąd za niedozwolone.

W literaturze głoszone są odmienne poglądy dotyczące zakresu podmiotowego owej skuteczności
wyroku uznającego abuzywność klauzuli. Zgodnie z jedną grupą poglądów skutek erga omnes takich
wyroków uwzględniających powództwo ogranicza się do relacji pomiędzy przedsiębiorcą i tylko
jego klientelą26. Skutek ten odpowiadałaby modelowi skuteczności ultra partes, nie zaś erga omnes.
Zgoła odmienny pogląd prezentowany jest w doktrynie przez T. Erecińskiego27 i E. Łętowską28. Zda-
niem autorów z chwilą dokonania wpisu do rejestru Prezesa UOKiK skuteczność orzeczenia dotyczy
wszystkich przedsiębiorców, którym nie wolno stosować takiej klauzuli w obrocie.

Zasadnie zauważa się w literaturze, że wydanie wyroku uznającego postanowienie za niezgodne
z prawem i zakazujące jego stosowania w ramach obrotu konsumenckiego oraz wpis klauzuli abu-
zywnej do rejestru „nie wykluczają tej klauzuli w sposób bezwzględny z obrotu cywilnoprawnego
z konsumentami (…). Bezskuteczność danego postanowienia umownego może nastąpić dopiero
po analizie tegoż postanowienia w procedurze kontroli incydentalnej dokonywanej przez sąd na
tle konkretnego i ściśle określonego stanu faktycznego, gdy rzeczywiście jest możliwe dokonanie
oceny, czy dany zapis kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sprzeczności z dobrymi obycza-
jami i rażąco narusza jego interesy”29.

W literaturze zaprezentowano pogląd30, w ramach którego funkcje postępowania cywilnego
odnoszą się do podejmowania przez uprawnione do tego organy, w zakresie ich kompetencji
i w granicach przewidzianych przez przepisy prawa, działań w trzech kierunkach: ochronnym,
wychowawczym i techniczno – prawnym. Zwłaszcza w literaturze niemieckiej szczególną wagę
przykłada się do funkcji wychowawczej31 i profilaktycznej tego postępowania32. Przenosząc
rozważania dotyczące funkcji postępowania na grunt postępowania kontrolnego abstrakcyj-
nego zauważyć należy, że poprzez ujawnienie niepożądanych wzorców zachowań szerszemu
kręgowi podmiotów realizowana jest funkcja wychowawcza i profilaktyczna postępowania. Pub-
likacja orzeczenia wymieniającego w swej treści postanowienie umowne uznane za niedozwo-
lone i wskazanie, że zakazane jest korzystanie z takiego postanowienia w przyszłości spełnia
funkcje33 wychowawczą jaką realizuje prawo34. Natomiast funkcja represyjna tego postępowania

26 M. Skory, op. cit., s. 306; H. Fedorowicz, Zakaz dla jednej czy dla wszystkich firm, Rzeczpospolita z 01.06.2004;
W. Popiołek, w: Komentarz do kodeksu cywilnego , t. I, Warszawa 2005, 990.

27 T. Ereciński, op. cit., s. 1072.
28 E. Łętowska, op. cit., s. 358. Podobny pogląd prezentuje R. Flejszar, op. cit., s. 232.
29 B. Wyżykowski, Abstrakcyjna kontrola postanowień wzorców umów. PPH 2013, nr 10, LEX Prestige. Komentarz
do art. 479 (36) k.p.c., Teza 3.
30 H.Kietz, M.Mühlmann, Die Erziehungsaufgaben im Zivilprozess und die Rolle der gerichtlichen Entscheidungen,
Berlin 1962, s. 22 i n. oraz 40.
31 Funkcje te przejawiają się m.in. poprzez prawidłowe pouczanie stron o skutkach ich działań i zaniechań, a przede
wszystkim poprzez określenie niezbędnych elementów, jakie powinno zawierać uzasadnienie rozstrzygnięcia
32 Eksponuje się funkcję wychowawczą i prewencyjną postępowania cywilnego. Organ rozpoznający sprawę nie tylko
powinien ją wyjaśnić, ale także dążyć do usunięcia przyczyn sporu. To pozwoli zapobiec powstawaniu pomiędzy stro-
nami tego rodzaju sporów w przyszłości.
33 Podejmując próbę określenia znaczenia terminu cel należy wskazać, że cel można definiować jako osiągnięcie sta-
nu rzeczy, który jeszcze nie istnieje, ale do którego się dąży, podejmując określone działania. Osiągnięcie celu nastąpi
w wyniku określonych działań, zachowań, mających doprowadzić do zamierzonego i pożądanego skutku – T. Kotarbiń-
ski, Traktat o dobrej robocie, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965, wyd. 2, s. 115. „Cel jako stan rzeczy, do którego
zmierzamy w konkretnej działalności, jest zjawiskiem statycznym, w bezruchu”- tak K. Korzan, Postępowanie niepro-
cesowe, Warszawa 2004, s. 13. Z kolei przez pojęcie funkcji powszechnie rozumie się realizację określonych zadań,
podejmowanie czynności lub też działań, służących osiągnięciu określonego celu - tak. A. Markowski, Wielki słownik
poprawnej polszczyzny, Warszawa 2011, s. 272.
34 Z tych też przyczyn niedopuszczalne jest zawarcie ugody zamykającej drogę do wydania orzeczenia. Tymczasem

75