Page 69 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI
P. 69
Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego
zesa UOKiK; 15) jako że treść tego orzeczenia nie jest podawana do publicznej wiadomości nie
posiada rozszerzonej prawomocności, która rozciągałaby się na podmioty trzecie, waga orzeczeń
jakie dotyczą kontroli indywidualnej częstokroć jednak wpływa i oddziałuje na przebieg innych
postępowań prowadzonych z udziałem przedsiębiorców i konsumentów.
Drugi ze stosowanych w polskim systemie prawnym modeli kontroli wzorców umownych przyj-
muje postać kontroli oderwanej od samego podstawowego stosunku prawnego regulowanego m.in.
tym wzorcem. Znajduje ona zastosowanie niezależnie od tego czy doszło do nawiązania pomiędzy
przedsiębiorcą a konsumentem węzła obligacyjnego opartego na umowie czy też nie. Kontrola
ta jest określana mianem kontroli abstrakcyjnej. Dla kontroli postanowienia według modelu oceny
abstrakcyjnej wystarczające jest stworzenie możliwości kształtowania stosunku prawnego z konsu-
mentem z wykorzystaniem postanowienia zawartego we wzorcu. Nie jest natomiast wymagane dla
przeprowadzenia kontroli abstrakcyjnej rzeczywiste oparcie stosunku umownego na owym wzorcu.
Ten model kontroli wymaga od sądu oceny wzorca w oderwaniu od stosunku prawnego, jakie-
mu wzorzec ten mógłby towarzyszyć lub któremu towarzyszy. Sądowa ocena wzorca przyjmuje
postać wyroku, wykorzystują orzeczenie prawokształtujące, uznające za niedozwolone postano-
wienie i zakazujące jego stosowania. Jest to merytoryczne orzeczenie przyjmujące postać wyroku
prawokształtującego, gdyż na mocy tego orzeczenia sąd stwarza zupełnie nowy lub przekształca
istniejący stan prawny. Innymi słowy sąd wypowiada się w tej kwestii wyrokiem uznającym po-
stanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Kontrola abstrakcyjna realizowana w wykorzysta-
niem tych norm prowadzi do uzyskania kwalifikacji w postaci sądowego uznania postanowienia
umownego za niedozwolone i do ustanowienia zakazu jego stosowania.
Jak zasadnie podkreśla się w literaturze przedmiotu ten model kontroli wzorca czyni przedmio-
tem ochrony „zbiorowy interes konsumentów, będący emanacją interesu publicznego”. Pośrednio
ochrona taka jest realizowana z uwzględnieniem indywidualnych interesów prawnych określonych
grup konsumentów, wobec których możliwe byłoby zastosowanie wzorca umownego uznanego za
niedozwolony. Podstawowym jednak celem wprowadzenia norm dotyczących kontroli abstrak-
cyjnej do polskiego systemu prawnego jest jednak udzielenie przez sąd ochrony prawnej „zbioro-
wemu interesowi konsumentów, który nie stanowi sumy pojedynczych interesów poszczególnych
konsumentów (ich praw podmiotowych), ani też do nich się nie odnosi”. Według stanowiska Sądu
Okręgowego- sądu ochrony konkurenci i konsumenta w Warszawie w ramach kontroli abstrakcyj-
nej ocenie podlega tylko treść postanowień wzorca umownego, a nie sposób jego wykorzystania.
Ocena ta następuje bowiem w oderwaniu od warunków ekonomicznych oraz elementu powszech-
ności stosowania postanowienia przez innych konkurujących przedsiębiorców. Poza przedmiotem
prowadzonej przez sąd kontroli znajdują się takie kwestie jak: sposób organizacji oraz specyfika
działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę.
Przedmiotem czynionych w pracy analiz jest model kontroli indywidualnej zmierzającej do
ustalenia przez sąd, że postanowienie umowne jest niedozwolone.
Por. M. Bednarek, w: System Prawa Prywatnego (red. nacz. Z. Radwański), Prawo zobowiązań – Część ogólna, Tom
5 (red. E. Łętowska), Warszawa 2006, s. 684- 685 oraz 687. Por. T. Ereciński, w: Komentarz do kodeksu postępowania
cywilnego, cz. I, Postępowanie rozpoznawcze (red. T. Ereciński), t. 1, Warszawa 2004, s. 1068.
A.Kadzik, Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Radca Prawny 2003,
nr 4, Lex Prestige, komentarz do art. 47936 k.p.c., Teza 2.
M. Rejdak, Glosa do wyroku SN z dnia 23 października 2013 r., IV CSK 142/13. LEX Prestige. Komentarz do art.
47936 k.p.c., Teza 2
M. Rejdak, Glosa do wyroku SN z dnia 23 października 2013 r., IV CSK 142/13. LEX Prestige. Komentarz do art.
47936 k.p.c., Teza 2
Por. wyrok S.O w Warszawie – SOKiK z 19.06.2002 r., XVII Amc 34/01, Dz.Urz. UOKiK 2002, nr 3-4, poz. 174.
69
