Page 80 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

„Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych”. Taka wykładnia jest także uzasadniona treścią
art. 17 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE, zgodnie z którym jej art. 19 odnosi się zarówno do umów,
których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej, dostarczanie centralnego
ogrzewania lub dostarczanie wody, jak i do umów sprzedaży oraz umów o świadczenie usług. Dwa
ostatnie pojęcia są jednak dość specyficznie ujmowane przez dyrektywę. Za umowę sprzedaży jest
bowiem uznawana każda umowa, na mocy której przedsiębiorca przenosi lub zobowiązuje się do
przeniesienia własności towarów na konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapła-
cenia ich ceny, w tym każda umowa, której przedmiotem są zarówno towary, jak i usługi (art. 2 pkt
5 dyrektywy). Z kolei umowa o świadczenie usług jest zdefiniowana (art. 2 pkt 6 dyrektywy) jako
każda umowa inna niż umowa sprzedaży, na mocy której przedsiębiorca świadczy lub zobowiązuje
się do świadczenia usługi na rzecz konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapła-
cenia jej ceny. W konsekwencji zakres typów umów objętych treścią art. 19 dyrektywy jest bardzo
szeroki. Enumeratywne ich wymienienie w art. 3831 k.c. przy zastosowaniu terminologii stosowa-
nej w kodeksie cywilnym mogłoby jednak grozić pominięciem niektórych, a także doprowadzić do
problemów interpretacyjnych, zwłaszcza w odniesieniu do umów nienazwanych11. Trafnie zatem
ustawodawca pominął tę kwestię. Takie wymienienie nie było przy tym konieczne dla prawidłowej
implementacji dyrektywy. Przyjęte rozwiązanie kwestii zakresu umów objętych treścią art. 3831
k.c. znajduje bowiem podstawę w motywie 13 dyrektywy, który jednoznacznie dopuszcza wpro-
wadzanie przepisów krajowych odpowiadających przepisom dyrektywy w odniesieniu do umów
nieobjętych zakresem jej stosowania.

Ustawodawca nie wskazał także możliwych sposobów zapłaty, których wybór przez konsu-
menta dawałby przedsiębiorcy możliwość żądania dodatkowej opłaty. Zgodnie z zasadą lege non
distinguente nec nostrum est distinguere należy zatem przyjąć, że może to być jakikolwiek uzgod-
niony przez strony sposób zapłaty. Pewne wątpliwości mogłyby wprawdzie powstać w przypadku
zapłaty gotówką w walucie polskiej (w przypadku wierzytelności pieniężnej wyrażonej w PLN).
Zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim (z dnia 29 sierpnia 1997 r., t.j. Dz.U. z 2013 r.,
poz. 908 ze zm.) znaki pieniężne emitowane przez NBP są bowiem prawnymi środkami płatniczy-
mi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z czym można by twierdzić, że przyjęcie ich
przez wierzyciela w miejscu spełnienia świadczenia (wynikającym z art. 454 k.c.) nie powinno
wiązać się z ponoszeniem przez dłużnika dodatkowych opłat. Jednak interpretując art. 3831 k.c.
w świetle przytoczonego motywu 54 zd. 2 i art. 19 dyrektywy 2011/83/UE należy treścią przepisu
objąć także zapłatę gotówkową12.

Należy wreszcie zauważyć, że art. 3831 k.c. ogranicza wysokość opłaty za skorzystanie z określo-
nego sposobu zapłaty do wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorców w związku z tym
sposobem zapłaty. Nie wskazano jednak wyraźnie, o jak bliski związek kosztów z danym sposobem
zapłaty chodzi (bezpośredni, pośredni, i jeśli, to jak dalece). W praktyce kwestia ta będzie prawdo-
podobnie rodzić problemy. Wśród ponoszonych kosztów można bowiem wyróżnić m.in. opłatę
akceptanta (Merchant Service Charge, MSC) stanowiącą jeden z kosztów akceptowania płatności
kartą płatniczą, opłaty transakcyjne lub ogólne uiszczane na rzecz banku przyjmującego płatność
lub pośredników w usługach płatniczych, koszty zakupu lub leasingu, instalacji i konfigurowania
niezbędnego sprzętu (np. urządzeń potrzebnych do obsługi kart płatniczych), a także wydatki na
szkolenia personelu związane z określonymi sposobami zapłaty, koszty wynikające z zarządzania
wykrywaniem oszustw lub zarządzania ryzykiem, zapewnienia bezpieczeństwa transakcji, przecho-
wywania i transportu gotówki do banku itp.

11 Zob. także uwagi P. Katner (w:) Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, red. M. Namysłowska, D. Lubasz,
Warszawa 2015, s. 376.

12 Na objęcie płatności gotówką treścią art. 19 dyrektywy 2011/83/UE wskazują także Wytyczne Komisji Europejskiej
dotyczące dyrektywy 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę
Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/
EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, czerwiec 2014 r., pkt 9.3, s. 67, ec.europa.eu/justice/con-
sumer-marketing/files/crd_guidance_pl.pdf

80