Page 78 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

może wprawdzie żądać od płatnika opłaty lub oferować mu zniżki za korzystanie z danego instrumen-
tu płatniczego (art. 52 ust. 3 zd. 1). Niemniej jednak w art. 52 ust. 3 zd. 2 dyrektywy przewidziano,
że państwa członkowskie Unii mają możliwość zabronić lub ograniczyć prawo do pobierania opłat
za korzystanie z danego instrumentu płatniczego (np. karty płatniczej), biorąc pod uwagę potrzebę
pobudzania konkurencji i propagowania korzystania z wydajnych instrumentów płatniczych.

Zagadnienie zakresu opłat dodatkowych pobieranych z tytułu korzystania z określonego spo-
sobu zapłaty zostało także podniesione w treści dyrektywy 2011/83/UE Parlamentu Europejskie-
go i Rady z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę
Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej
dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz.
UE L 304 z 22.11.2011, str. 64). W motywie 54 zd. 2 wskazano, iż „w każdym przypadku należy
zakazać przedsiębiorcy obciążania konsumentów opłatami, które przewyższają koszty poniesione
przez przedsiębiorcę w związku z korzystaniem z pewnych sposobów płatności”. Myśl ta została
rozwinięta w art. 19 dyrektywy. Kwestia wskazanych opłat stanowi także przedmiot wniosków
Komisji Europejskiej dotyczących: dyrektywy w sprawie usług płatniczych w ramach rynku we-
wnętrznego oraz zmieniającej dyrektywy 2002/65/WE, 2013/36/UE i 2009/110/WE i uchylającej
dyrektywę 2007/64/WE (COM/2013/0547 final) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w opar-
ciu o kartę (COM/2013/0550 final).

Implementując dyrektywę 2007/64/WE polski ustawodawca nie skorzystał jednak z moż-
liwości danej przez jej art. 52 ust. 3 zd. 2. W uzasadnieniu projektu ustawy jako przyczynę
takiego rozwiązania wskazano, że wynika to z poddania „tej kwestii samoregulacji rynku i za-
pewnienia promowania efektywnych sposobów płatności. Projektodawca uznał, że najbardziej
pożądanym stanem jest jak najmniejsza ingerencja w relacje umowne pomiędzy podmiotami
rynku usług płatniczych a konsumentami. Aktualne brzmienie art. 38 projektu ustawy o usłu-
gach płatniczych (nieimplementowanie opcji) to de facto utrzymanie status quo obecnego
porządku prawnego. Kwestia surcharging’u będzie nadal negocjowana dwustronnie między
centrami autoryzacyjno-rozliczeniowymi a akceptantami instrumentów płatniczych”. W kon-
sekwencji art. 38 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tj. Dz.U. z 2014 r.,
poz. 873 ze zm.) przewiduje, że „jeżeli transakcja płatnicza nie wiąże się z przeliczaniem waluty,
płatnik i odbiorca ponoszą opłaty określone w umowie zawartej przez każdego z nich ze swo-
im dostawcą”, pozostawiając woli stron problem ewentualnych rozliczeń z tytułu poniesionych
opłat wynikających ze skorzystania za danego instrumentu płatniczego.

Zmianę w obowiązującym w Polsce porządku prawnym przyniósł natomiast art. 3831 k.c., wpro-
wadzony do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Przyjęte
rozwiązanie stanowi implementację wspomnianego art. 19 dyrektywy 2011/83/UE, zgodnie z któ-
rym „państwa członkowskie zakazują przedsiębiorcom pobierania od konsumentów, w związku
ze stosowaniem określonych sposobów płatności, opłat, które są wyższe od kosztów poniesionych
przez przedsiębiorców w związku z korzystaniem z tych sposobów”.

2. Zagadnienia szczegółowe

Artykuł 3831 k.c. wskazuje, że „przedsiębiorca nie może żądać od konsumenta opłaty za sko-
rzystanie z określonego sposobu zapłaty przewyższającej poniesione przez przedsiębiorcę koszty
w związku z tym sposobem zapłaty”. Przepis ten stanowi novum w prawie polskim, z jednej strony
jednoznacznie dopuszczając możliwość domagania się takiej opłaty, z drugiej zaś wprowadzając
ograniczenie jej wysokości. Wprawdzie sam nie zawiera wprost stosownego zastrzeżenia, jed-

Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o usługach płatniczych z dnia 17 maja 2011 r., druk nr 4217.
(Dz.U. poz. 827), określana dalej jako „u.p.k.”

78