Page 43 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

ności prawnej105. W prawie merytorycznym (wewnętrznym) strony co do zasady mogą dokonywać
czynności prawnych w dowolnej formie. Jest to zasada powszechnie przyjęta na świecie106. Ozna-
cza, że sposób wyrażenia woli jest dowolny, pozostawiony uznaniu osoby składającej oświadcze-
nie107. Przyjęta zasada stanowi wyraz cywilnoprawnej metody regulacji stosunków społecznych,
której wyróżnikiem jest zasada autonomii woli stron108. Obowiązek zachowania szczególnej formy
czynności prawnej wprowadzany jest do danego porządku prawnego z różnych powodów. Wymóg
dochowania określonej formy czynności prawnej spełnia bowiem różnorodne funkcje i cele109.

W tradycyjnej dogmatyce prawa cywilnego akcentuje się aspekt niedochowania formy110, po-
mija zaś czy marginalizuje funkcję utrwalenia treści oświadczenia (czynności prawnej). W pra-
wie europejskim, tam gdzie ma dojść lub dochodzi do zawarcia umowy z udziałem konsumenta,
oprócz funkcji informacyjnej, jaką ma spełniać umowa zawarta w odpowiedniej formie (a w fazie
przedkontraktowej: katalogi, prospekty informacyjne, formularze, wzory, regulaminy), akcentuje
się wymóg wręczenia dokumentu stwierdzającego daną czynność. W ten sposób stwarza się adre-
satowi dodatkową szansę realnego zapoznania się z jego treścią111. Można powiedzieć, że wymóg
zawarcia umowy w określonej formie (standardowo dokumentowej) realizuje informacyjny para-
dygmat ochrony konsumenta112.

Dokument oczywiście kojarzy się z pisemnością, jednakże dyrektywalnego pojęcia formy umo-
wy konsumenckiej, czy informacji przekazywanej konsumentowi (w fazie przedkontraktowej), nie
można utożsamiać z tradycyjnym pojęciem formy pisemnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego113.
Pojawienie się obrotu elektronicznego zmusza do porzucenia dotychczasowego myślenia, że doku-
ment kojarzy się z pisemnością. Nowoczesne środki przekazu elektronicznego pojęcie dokumentu
odnoszą do jakiegokolwiek stałego utrwalenia treści114.

Prawo europejskie i implementujące je ustawy krajowe wprowadzają w odniesieniu do obrotu
konsumenckiego wymóg pisemności umowy lub w związku z upowszechnianiem się e-obrotu, in-
nego wiarygodnego utrwalenia jej treści. Celem owej pisemności, jest zapewnienie transparentno-
ści transakcji, której służą także dostępność samej umowy, a także jasność jej sformułowań, jedno-
znaczność, zrozumiałość. Akcentuje się materialną (realną) dostępność dokumentów dotyczących
transakcji, a nie jedynie ich formalną dostępność115. Wyrazem tego w ustawodawstwie krajowym
są m.in. art. 384 § 2 k.c. oraz przepisy ustaw szczególnych, m.in.: art. 12-14, art. 29 ustawy o kre-
dycie konsumenckim, art. 10 i art. 16 ustawy o timeshare, art. 18 i art. 26 ustawy o ochronie praw
nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, art. 12 i 14 ustawy z dnia 29 sierpnia
1987 r. o usługach turystycznych116. W dyrektywach mowa jest o formie pisemnej, formie papiero-
wej lub innym trwałym nośniku117, utrwalonym tekście118, egzemplarzu umowy119, która powinna
spełniać określone warunki formalne: być zawarta na piśmie, w formie papierowej lub na innym

105 Ibidem.
106 Por. szeroko J. Górecki, op.cit., s. 20 i n.
107 Ibidem, s. 21. Por. np. art. 60 k.c.
108 A. Jedliński, (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2009, s. 471.
109 Np. chroni osoby dokonujące czynności prawnych przed nieprzemyślanymi decyzjami, zabezpiecza interes fiskalny
państwa, czyni czynność jawną wobec osób trzecich, etc. Por. Z. Radwański, A. Olejniczak, Prawo cywilne…, s. 235;
Z. Radwański, w: System…, s. 115, J. Górecki, op.cit., s. 26 wraz z przytoczoną tam literaturą.
110 Nieważność zdziałanej czynności, nieosiągnięcie jej niektórych skutków czy trudności dowodowe.
111 E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 200-201.
112 Por. E. Łętowska, w: System…, s. 42 i n. , s. 52, która wskazuje na standardową formę pisemną.
113 Por. B. Gnela, op.cit., s. 242; E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 190.
114 E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 190.
115 Ibidem, s. 201.
116 Tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 196 ze zm.
117 Art. 10 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów
o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG.
118 Art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE.
119 Art. 10 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE.

43