Page 87 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

miaru sprawiedliwości i usprawniałyby pracę w sądownictwie, nie zostały dostarczone centralnie.
Tymczasem wykorzystanie nowych technologii i cyfryzacja niektórych czynności w postępowaniu
sądowym są jednym z koniecznych warunków sprawnego świadczenia wymiaru sprawiedliwości.
Ponadto rozwój technologiczny sprawił, że klienci usług wymiaru sprawiedliwości oczekują uła-
twień w korzystaniu z nich, a naturalnym sposobem, w jaki można to osiągnąć, jest ich cyfryzacja,
pozwalająca przynajmniej w niektórych obszarach na brak osobistego stawiennictwa w sądzie.
Efektem wspomnianej luki prawnej było powstanie wielu „wysp informatycznych” w poszcze-
gólnych sądach powszechnych, a więc różnorodnych rozwiązań technicznych, które w danym
konkretnym sądzie sprawdzały się, jednakże utrudniają wymianę danych w postaci elektronicznej
pomiędzy różnymi sądami (np. niższej i wyższej instancji) bądź integrację rozwiązań informatycz-
nych na poziomie chociażby danej apelacji (np. wymianę danych w postaci elektronicznej między
sądami a prokuraturami, Policją itp.). Następuje także zróżnicowanie w poziomie i szybkości ob-
sługi konsumenta usług wymiaru sprawiedliwości w poszczególnych sądach17.

Z kolei definicja pojęcia „konsument” znajduje się w Kodeksie cywilnym18, a nie w ustawie o in-
formatyzacji, w ustawach procesowych czy innych aktach prawnych, które dają możliwość elek-
tronicznej komunikacji z władzą sądowniczą bądź podmiotami działającymi na jej rzecz. Przed
nowelizacją Kodeksu cywilnego z dnia 14 lutego 2003 r.19 definicja konsumenta znajdowała się
w art. 384 § 3 kc – wśród przepisów regulujących wzorce umów20. Jest to jednak zagadnienie
o podstawowej obecnie doniosłości dla całego systemu prawa cywilnego i dlatego – podobnie jak
pojęcie przedsiębiorcy – powinno być uregulowane w części ogólnej prawa cywilnego, a nie w ra-
mach jednej z instytucji prawa zobowiązań, do których należą wzorce umowne. W związku z tym
skreślono art. 384 § 3 kc i umieszczono definicję konsumenta w I Księdze kc, a mianowicie w art.
221 – wśród przepisów odnoszących się do osób fizycznych. Taka lokalizacja omawianego przepisu
jest uzasadniona zarazem ograniczeniem pojęcia konsumenta tylko do osób fizycznych. Koncepcja
taka zdecydowanie zwyciężyła w prawie UE i została również przyjęta w przygotowanym przez
Komisję Kodyfikacyjną projekcie ustawy o sprzedaży konsumenckiej, regulującej najważniejszy ob-
szar stosunków konsumenckich. Utrzymywanie szerszego pojęcia konsumenta nie jest wprawdzie
zakazane, ale prowadzi do pogorszenia sytuacji polskich przedsiębiorstw w porównaniu z przedsię-
biorstwami zagranicznymi i z tych gospodarczych względów jest niepożądane21. Tymczasem konsu-
mentem usług publicznych, w tym usług wymiaru sprawiedliwości, są również przedsiębiorcy.

W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z treścią art. 221 kc „za konsumenta uważa się osobę
fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działal-
nością gospodarczą lub zawodową”22. Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, która
weszła w życie dnia 25 grudnia 2014 r., znowelizowała także art. 221 Kodeksu cywilnego. Ustawo-
dawca wyraźnie wskazał, że drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje konsument, ma być

17 Więcej na temat zmian w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie centralizacji zadań informa-
tycznych w ręku Ministra Sprawiedliwości zob. S. Kotecka, Rozdział II. Nowelizacja ustawy – prawo o ustroju sądów
powszechnych w zakresie jawności postępowań sądowych i ich informatyzacji (w:) J. Gołaczyński (red.), Jawność
postępowania sądowego (w druku).

18 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.; dalej: kc.
19 Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2003 r.
Nr 49, poz. 408; zob. także Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw
(druk sejmowy Sejmu IV kadencji nr 666).
20 Zgodnie z uchyloną treścią art. 384 § 3 kc: „Za konsumenta uważa się osobę, która zawiera umowę z przedsiębiorcą
w celu bezpośrednio nie związanym z działalnością gospodarczą”.
21 Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (druk
sejmowy Sejmu IV kadencji nr 666), s. 19-20.
22 Omówienie definicji konsumenta – zob. np. M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz,
tom I, Warszawa 2015, System Informacji Prawnej Legalis; K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2015,
System Informacji Prawnej Legalis; J. Strzebińczyk (w:) E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Ko-
mentarz, Warszawa 2014, System Informacji Prawnej Legalis; M. Pazdan (w:) M. Safjan (red.), Prawo cywilne – część
ogólna, System Prawa Prywatnego, tom I, Warszawa 2012, System Informacji Prawnej Legalis.

87