Page 86 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

2. Elektroniczne usługi wymiaru sprawiedliwości i ich konsumenci

Sąd powszechny w swojej działalności niekiedy dopuszcza używanie środków komunikacji elek-
tronicznej, które umożliwiają zdalne zainicjowanie postępowania sądowego bądź dokonanie in-
nych czynności, mających często dla konsumenta usług wymiaru sprawiedliwości znaczenie praw-
ne, ułatwiające mu podjęcie innego postępowania bądź udowodnienie swoich roszczeń.

Celem niniejszego opracowania jest spojrzenie na elektroniczne usługi wymiaru sprawiedliwości
z nieco innej perspektywy niż prawo procesowe, a mianowicie przez pryzmat prawa chroniącego
konsumenta, zawierającego z przedsiębiorcą umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębior-
stwa. Autorki mają pełną świadomość podmiotowego i przedmiotowego zakresu obowiązywania
ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta15 i nie zamierzają jej omawiać16. Regulacje
chroniące konsumenta nie obejmują także korzystających z e-usług publicznych. Postawić jednak-
że należy szereg pytań: czy osoba korzystająca z elektronicznej usługi wymiaru sprawiedliwości,
a więc władzy publicznej, jest przez ustawodawcę traktowana przynajmniej podobnie, jak kon-
sument zawierający umowę na odległość z przedsiębiorcą, będącym w zdecydowanej większo-
ści przypadków podmiotem prywatnym? Czy elektroniczna usługa wymiaru sprawiedliwości jest
wysokiej jakości, czy jest dostępna przez 24 godz. na dobę, a jej odbiorca otrzymuje stosowne
informacje ułatwiające prawidłowe korzystanie z niej, a przede wszystkim odnalezienie jej w gąsz-
czu stron i portali internetowych, w tym prowadzonych przecież przez organy władzy publicznej,
jakimi są sądy powszechne? Czy prawnie określone są standardy chociażby obowiązków informa-
cyjnych wobec konsumentów e-usług wymiaru sprawiedliwości? Czym innym są przecież stan-
dardy interoperacyjności systemów teleinformatycznych, skierowane do podmiotów publicznych.
Czy w przypadku błędnego działania systemu informatycznego obsługującego daną usługę wy-
miaru sprawiedliwości dostępna jest procedura reklamacyjna, umożliwiająca obronę swoich praw
w postępowaniu sądowym? Czy istnieją odpowiednie regulacje prawne nakładające obowiązki na
usługodawców sprawujących wymiar sprawiedliwości? Czy świadczenie każdej e-usługi wymiaru
sprawiedliwości jest regulowane odpowiednim „regulaminem”? Czy sądy powszechne, którym
– zdaniem Autorek – systemy informatyczne powinny być dostarczane jednak przez władzę wy-
konawczą, jaką jest Minister Sprawiedliwości, posiadają dowolność kreowaniu elektronicznych
usług wymiaru sprawiedliwości?

Niemniej jednak należy wskazać, że do dziś nie obowiązują przepisy, które wprost przesądzają,
że obowiązkiem Ministra Sprawiedliwości jest dostarczanie i obsługa systemów teleinformatycz-
nych służących do świadczenia usług wymiaru sprawiedliwości. Co prawda wiele przedsięwzięć
informatycznych zrealizowanych przez Ministra Sprawiedliwości mieści się w jego kompeten-
cjach, jednakże w miarę rozwoju techniki i zwiększania skali zadań powierzanych sądownictwu
uprawnienia Ministra Sprawiedliwości okazują się zbyt wąskie. Począwszy od XXI w. powstawało
więc wiele oddolnych inicjatyw informatycznych, których inspiratorami były władze poszczegól-
nych sądów powszechnych. Działo się tak, bowiem istniała obiektywna potrzeba wyjścia do klien-
ta sądownictwa i usprawnienia pracy sądów, a zadania związane z informatyzacją sądownictwa
nie zostały scentralizowane i wprost przypisane Ministrowi Sprawiedliwości. Innymi słowy, na-
rzędzia informatyczne, które spełniałyby również uzasadnione potrzeby konsumentów usług wy-

15 Ustawa z dnia 14 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r., poz. 827).
16 Warto bowiem wskazać, że ustawa o prawach konsumenta określa prawa przysługujące konsumentowi, w szczegól-
ności: 1) obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem; 2) zasady i tryb zawierania z konsumentem
umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa; 3) zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa
odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa; 4) zasady i tryb zawierania z konsumen-
tem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Ustawa dotyczy zawierania przez konsumenta z przedsiębiorcą
umów na odległość i umów poza lokalem przedsiębiorstwa. Na temat ustawy zob. np. W. Kocot, J. Kondek, Nowe zasady
zawierania umów z udziałem konsumenta (cz. I), Przegląd Prawa handlowego 2014, Nr 11, s. 4 i nast.; cz. II – Przegląd
Prawa Handlowego 2014 Nr 12, s. 4; M. Leśniak, Wpływ przepisów ustawy o prawach konsumenta na obowiązki informa-
cyjne dewelopera związane z zawarciem umowy deweloperskiej z konsumentem, Rejent 2015 Nr 4, s. 68.

86