Page 81 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

Wydaje się, że szerokie ujmowanie kosztów objętych zakresem art. 3831 k.c. byłoby niewłaści-
we. Wydatki ponoszone w związku z gotowością do obsługi otrzymywanych płatności w sposób
przyjęty przez danego przedsiębiorcę powinny być bowiem pokrywane z uzyskiwanego przychodu
i wkalkulowane w umówioną cenę (wynagrodzenie), stanowiąc ogólne koszty prowadzenia dzia-
łalności gospodarczej13. Dotyczy to np. kosztów wynikających z posiadania rachunku bankowego,
zatrudniania pracowników, posiadania terminalu i spełnienia wymagań koniecznych do przyjmo-
wania płatności (wynikających przykładowo z normy bezpieczeństwa PCI DSS wydanej przez
Payment Card Industry Security Standards Council). Warto zauważyć, że w przypadku kosztów
związanych jedynie pośrednio z konkretną płatnością (np. w postaci wynagrodzenia pracownika za
czas poświęcony na przyjęcie i rozliczenie zapłaty dokonanej w określony sposób) z niemożliwoś-
cią graniczy wskazanie w chwili uiszczania przez konsumenta zapłaty, jaka część takich kosztów
faktycznie przypada na daną transakcję.

Należy zatem przyjąć, że wysokość opłaty wskazanej w art. 3831 k.c. nie może przekraczać kosztów
poniesionych w bezpośrednim związku z konkretną płatnością dokonaną danym sposobem zapłaty.
Będą to m.in. prowizje przekazywane przez przedsiębiorcę jako akceptanta karty (odbiorcę w rozu-
mieniu ustawy o usługach płatniczych) agentowi rozliczeniowemu, stanowiące zazwyczaj procent od
wysokości konkretnej transakcji lub też o stałej wysokości, koszt przewalutowania zapłaty14, a także
niektóre opłaty transakcyjne płacone pośrednikom usług płatniczych. Ciężar dowodu, że żądana od
konsumenta opłata nie przekracza takich bezpośrednich kosztów poniesionych przez przedsiębiorcę
w związku z danym sposobem zapłaty, spoczywa na tym ostatnim (art. 6 k.c.).

Wskazane ograniczenie wysokości kwoty, którą przedsiębiorca może pobrać od konsumenta
w związku ze skorzystaniem przezeń z określonego sposobu zapłaty, dotyczy bez wątpienia dodat-
kowych opłat występujących obok płatności głównej, niezależnie od ich postaci (np. dodatkowa
zryczałtowana kwota, dodatkowy procent od ceny). Nie ma przy tym znaczenia stosowana przez
przedsiębiorcę nazwa takiej opłaty. Mogą to być zatem opłaty „manipulacyjne”, „administracyj-
ne”, „rezerwacyjne”, itp., spotykane w szczególności przy sprzedaży różnego rodzaju biletów do-
konywanych przez Internet (np. lotniczych, do teatru, na koncert), jeżeli konieczność ich poniesie-
nia wynika z wybrania przez konsumenta określonego sposobu zapłaty. Artykuł 3831 k.c. znajdzie
jednak także zastosowanie w przypadku dodatkowej opłaty ukrytej w żądanej przez przedsiębiorcę
cenie (wynagrodzeniu)15. Pojawią się oczywiście wówczas problemy natury dowodowej związane
z ustaleniem jej istnienia oraz wysokości, niemniej zależnie od sytuacji (np. różnicowania ceny (wy-
nagrodzenia) w zależności od sposobu dokonania zapłaty) będą one niejednokrotnie do pokonania.

Powyższe nie oznacza, iż zawsze, kiedy konsumentowi udzielany jest np. rabat w zamian za
skorzystanie z jednego lub kilku określonych sposobów zapłaty, mamy automatycznie do czynie-
nia z opłatą za skorzystanie z innych sposobów zapłaty w rozumieniu art. 3831 k.c. Otrzymanie
rabatu może być bowiem uzasadnione zapewnieniem sobie terminowości płatności, umożliwie-
niem planowania przepływów środków pieniężnych w przedsiębiorstwie, itp., a zatem przyczy-
nami niezwiązanymi z występowaniem i pokryciem bezpośrednich kosztów ponoszonych przez
przedsiębiorcę w związku z przyjęciem świadczenia pieniężnego16. W każdym przypadku należy
zatem dokonywać stosownej analizy ad casum. Ze względu jednak na ochronny charakter art. 3831

13 Tak też Wytyczne…, pkt 9.3, s. 69–71.
14 Warto zauważyć, że kwestia kosztów związanych z płatnością w obcej walucie, którymi może zostać obciążony
konsument, została osobno poruszona w Wytycznych…, pkt 9.4, s. 71. Wskazano mianowicie, iż zgodnie z art. 19 dy-
rektywy 2011/83/UE przedsiębiorca działający w trudno dostępnym obszarze i przyjmujący w drodze wyjątku płatność
gotówką w walucie obcej będzie mógł do kosztów objętych opłatą zaliczyć koszt podróży do najbliższego banku w celu
dokonania wymiany waluty, a także wszelkie nakładane przez bank opłaty. Z kolei w przypadku standardowego przyj-
mowania przez danego przedsiębiorcę płatności w gotówce w walucie obcej do kosztów tych można by w większości
przypadków zaliczyć jedynie obowiązujące opłaty z tytułu wymiany waluty.
15 Por. J.R. Antoniuk (w:) Ustawa…, s. 294.
16 Zob. też Wytyczne…, pkt 9.2, s. 68, w których wskazano także, iż nie ma przeszkód, by cena (wynagrodzenie) za te
same towary (usługi) oferowane przez przedsiębiorcę była różna zależnie od wykorzystywanego kanału dystrybucji.

81