Page 50 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

modelowe rozwiązanie, do którego powinien dążyć polski ustawodawca. Czy jednak postulat zupeł-
ności Kodeksu cywilnego jest realny? Praktycznie w każdym kraju, którego prawo cywilne zostało
skodyfikowane, istnieją ustawy, które normują stosunki cywilnoprawne o charakterze specjalnym175.
Cel kodyfikacji cywilnej zostanie osiągnięty, jeżeli kodeks obejmuje trzon ustawodawstwa cywilne-
go, tzn. jeżeli wyrażone w nim zasady ułatwiają stosowanie innych przepisów normujących stosunki
cywilnoprawne, niezależnie od tego, gdzie zostały zamieszczone176. Kodeks cywilny spełniając rolę
integrującą prawo prywatne powinien objąć swoim zakresem „całe pole stosunków prywatnopraw-
nych – przynajmniej w odniesieniu do podstawowych instytucji”177.

Cechy umów konsumenckich, takie jak szeroko pojęty obowiązek informacyjny, szczególnie
w fazie przedkontraktowej, ich transparentność, niesymetryczne prawo kształtujące typu opt in lub
opt out, łatwość zerwania węzła obligacyjnego w ramach cooling off period, zasada realnego wy-
konania zobowiązania, nawiązanie kontraktu za pomocą wzorca (formularza), odmienność ujęcia
funkcji formy, specyficzne sankcje za naruszenie obowiązków w ramach kontraktu (z ogranicze-
niem do minimum sankcji nieważności), przepisy imperatywne i semiimperatywne określające
minimalną treść umowy, wreszcie kryterium ich ekonomicznej funkcji wraz z „pakietowością”
świadczeń, mogą przemawiać za przyjęciem stanowiska, że nie jest zasadne przeniesienie proble-
matyki konsumenckiej do Kodeksu cywilnego. Czy jednak cechy badanych umów dyskwalifikują
je do objęcia regulacją kodeksową?

Wydaje się, że wyróżnione cechy umów konsumenckich wskazują na ewolucję prawa prywatne-
go, która dotyka każdej sfery obrotu powszechnego, nie tylko z udziałem konsumentów. Zasada re-
alnego wykonania zobowiązania, zawieranie umowy przy pomocy wzorca, ewolucja ujęcia formy
na gruncie prawa prywatnego – cechy te dotyczą tak sfery obrotu B&C jak i B&B (a nawet B&G).
Także ograniczenie zasady autonomii woli stron dotyka nie tylko obrotu z udziałem konsumen-
tów, ale często obrotu profesjonalnego. Tam również spotykamy unormowania semiimperatywne
chroniące słabszego kontrahenta – profesjonalistę178. Co więcej z punktu widzenia ekonomiczne-
go, mimo że umowa jest zawierana pomiędzy przedsiębiorcami, dochodzi często do narzucenia
postanowień umowy słabszemu ekonomicznie parterowi. Umowa nie jest w rzeczywistości ne-
gocjowana. Albo słabszy kontrahent przyjmie zaproponowane warunki, albo do zawarcia umowy
nie dojdzie. Także nowoczesne metody komunikowania się, zawieranie umów za pomocą różnych
nowoczesnych metod komunikowania się, agresywne metody marketingowe, reklama – dotyczą
zarówno obrotu profesjonalnego jak i konsumenckiego. Wyraźna dywersyfikacja regulacji w ra-
mach cech podmiotów uczestniczących w transakcji nie wydaje się właściwa. Jak wskazał Trybu-
nał Konstytucyjny: „Istotą kodeksu jest stworzenie koherentnej i – w miarę możliwości – zupełnej
oraz trwałej regulacji w danej dziedzinie życia (…). Kodeksy przygotowywane są i uchwalane
w odrębnej – bardziej złożonej procedurze niż,, zwyczajne’’ ustawy. Istotą kodeksu jest dokonanie
kodyfikacji danej gałęzi prawa. Dlatego terminy i pojęcia używane przez kodeksy traktuje się jako
wzorcowe i domniemywa się, iż inne ustawy nadają im takie samo znaczenie. Jest bezsporne, że
zarówno aksjologia, jak i technika tworzenia prawa traktuje kodeksy w sposób szczególny. Zasady
prawidłowej legislacji wymagają więc, by ustawodawca nader rozważnie podejmował nowelizację
kodeksów, a w każdym razie, by powstrzymywał się od nowelizowania ich drogą pośrednią, gdy
pozornie niezmieniony tekst kodeksu zostaje wydrążony z treści postanowieniami ustaw szcze-
gółowych. Jest to szczególnie ważne, gdy nowelizacja ma dotyczyć kodeksowych unormowań
o charakterze zasadniczym, przesądzającym samą istotę poszczególnych instytucji danej gałęzi
prawa”179. Orzeczenie to w pewnym sensie przestrzega przed implementacją pozakodeksową, któ-

175 Z. Radwański, Europejskie prawo konsumenckie a projekt nowego polskiego Kodeksu cywilnego, w: Kierunki
rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Wpływ europejskiego prawa konsumenckiego na prawo krajowe, (red.)
M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, A. Wiewiórowska-Domagalska, Warszawa 2012, s. 77.

176 Ibidem, s. 77-78.
177 Ibidem, s. 78.
178 Zob. art. 7582, 7601, 7602, 7645, 6471 k.c.
179 Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 1994 r., K 2/94, OTK 1994, poz. 36.

50