Page 36 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

Tego rodzaju rozwiązanie przewidują liczne dyrektywny UE43, wprowadzając w tym zakresie stan-
dard w ustawodawstwie wewnętrznym państw członkowskich44. Prawo odstąpienia przysługuje
konsumentowi zawierającemu umowę poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość, timeshare,
ubezpieczenia na czas dłuższy niż sześć miesięcy oraz kredytu konsumenckiego. Prawo to chro-
ni interes konsumenta – ze względu na sposób zawarcia umowy lub jej przedmiot45. Możliwość
odstąpienia przez konsumenta od umowy bez negatywnych dla niego następstw i bez podawania
przyczyny takiej decyzji, połączona z zakazem umownego wyłączenia, ograniczenia albo utrud-
nienia tego uprawnienia, jest przy tym skonstruowana w ten sposób, aby maksymalnie ułatwić
konsumentowi skorzystanie z cooling off period. Prawo odstąpienia od umowy ma charakter usta-
wowy i zawarte jest w normach o charakterze semiimperatywnym. Przedsiębiorca ma obowiązek
poinformowania o nim konsumenta i doręczenia mu tej informacji na piśmie46. Nie ma potrze-
by uzyskiwania orzeczenia sądowego dla unicestwienia umowy, konsumentowi doręcza się wzór
odstąpienia od umowy, informując o siedzibie, adresie partnera itp47. Przełamanie w stosunkach
zobowiązaniowych z udziałem konsumentów zasady, że umów należy dotrzymywać, uzasadnia
się rzetelnością obrotu – co następuje kosztem pewności obrotu i interesów profesjonalisty48. Eu-
ropejski Trybunał Sprawiedliwości widzi w prawie odstąpienia od umowy podstawowy instrument
ochrony konsumenta49, a ograniczenie w czasie prawa do odstąpienia od umowy, w sytuacji gdy
konsument nie został o nim poinformowany, nie realizuje zdaniem ETS celów dyrektywy 85/57750
i w związku z tym krajowe normy przewidujące takie terminy o charakterze zawitym nie mogą się
w tych systemach ostać51.

W wyniku odstąpienia od umowy następuje wygaśnięcie stosunku prawnego. W świetle dyrek-
tyw wygasają wszelkie stosunki obligacyjne – czy wynikające z umowy, czy z bezpodstawnego
wzbogacenia. Umowę z reguły uznaje się wówczas za niezawartą52. Tylko wyjątkowo na konsu-
menta może być nałożony obowiązek pokrycia kosztów zwrotu towaru, czy obowiązek zapłaty
za świadczenia spełnione do chwili odstąpienia od umowy53. Oczywiście postanowienia umowy,
które dotyczą prawa odstąpienia, podlegają także kontroli z punktu widzenia ich abuzywności54.

43 Zob. np. art. 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie
ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o długoterminowe produkty
wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany (Dz.Urz. UE. L Nr 33, Str. 10); art. 9 dyrektywy Parlamentu Europej-
skiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady
93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG
i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE.L Nr 304, str. 64); art. 6 dyrektywy 2002/65/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącej sprzedaży konsumentom usług finansowych na
odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz Dyrektywy 97/7/WE I 98/27/WE (Dz.Urz. UE.L Nr 271,
str. 16); art. 14 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów
o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE.L nr 133, str. 66).

44 Na tle prawa polskiego zob. m.in. art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr
126, poz. 715 ze zm.); art. 25 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 16 września 2011 r. o timeshare (Dz.U. Nr 230, poz. 1370 ze
zm.); art. 27, art. 40 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2014 r., poz. 827); art. 12 ustawy
z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym (Dz.U. z 2014 r. poz. 1584) – w tym przypadku
ustawa przewiduje 30 - dniowy termin na odstąpienie od umowy.

45 E. Bagińska, op.cit., s. 33.
46 Ibidem.
47 E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 204.
48 Ibidem, s. 205.
49 Tak m.in. wyrok ETS z 22 kwietnia 1999 r., Travel Vac, C-423/97, I-02195. Podaję za: E. Bagińska, op.cit., s. 33.
50 Dyrektywa Rady 85/577/EEC z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w umowach zawieranych
poza siedzibą przedsiębiorstwa, Dz.Urz. UE L 37 z 31 grudnia 1985 r.
51 Tak wyrok ETS z 13 grudnia 2001 r. Heininger v. Bayerische Hypo-und Vereinsbank AG., C -481/99, Zb. Orz. 2001,
I-09945. Zob. szerzej E. Bagińska, op.cit., s. 33-34.
52 Art. 29 ustawy o timeshare, art. 31ustawy o prawach konsumenta.
53 E. Bagińska, op.cit., s. 33. Zob. np. art. 34-36 ustawy o prawach konsumenta.
54 E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 198 i n.; E. Bagińska, op.cit., s. 34.

36