Page 22 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

mógłby zawrzeć z nim umowę zawierająca postanowienie, które uznania za niedozwolone żąda
się pozwem53. Pogląd przeciwny zakłada, że „każdy” oznacza tego, kto mógłby zawrzeć umowę
z oferentem, bez względu na to, czy działaby jako konsument, czy też nie54.

Bardziej uzasadnione wydaje się pierwsze stanowisko. M. Rejdak podkreśla, że skoro legity-
mowana czynnie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone jest osoba,
która na podstawie danego wzorca umowy może zawrzeć umowę konsumencką, w której będzie
miała status konsumenta, to można przyjąć, że osobą taką jest potencjalny konsument (kontra-
hent) przedsiębiorcy stosującego niedozwolone postanowienia wzorca umowy. Legitymacja czyn-
na w tych sprawach nie wynika z faktu, że powód jest, był, czy będzie stroną umowy zawartej na
podstawie określonego wzorca umowy konsumenckiej, co oznacza, że wystarczy sama potencjalna
możliwość uzyskania statusu konsumenta w związku z treścią konkretnego wzorca umowy konsu-
menckiej. Podmiotem tym może być nie tylko obywatel polski, ale również potencjalni konsumenci
danego przedsiębiorcy, którzy mają miejsce zamieszkania na terenie Unii Europejskiej, gdyż wzorce
umów konsumenckich są adresowane nie tylko do konsumentów jednego kraju, ale – z uwagi na za-
sadę swobodnego przepływu towarów i usług – do wszystkich konsumentów Unii Europejskiej55.

M. Rejdak uważa, że posiadana przez potencjalnego konsumenta legitymacja ma charakter for-
malny wynikający z art. 47938 § 1 k.p.c. Różni się ona jednak od typowej legitymacji formalnej
(legitimatio ad processum) tym, że konsument nie działa tu na rzecz ochrony ani prawa podmioto-
wego, ani innego interesu przysługującego konkretnemu podmiotowi prawa cywilnego56.

Potencjalnym kontrahentem przedsiębiorcy może być wyłącznie konsument, a nie przedsiębior-
ca57. Przyjmuje się, że za przyjęciem takiej wykładni przemawia okoliczność, że kontrola abstrak-
cyjna dotyczy wyłącznie wzorców stosowanych w umowach z konsumentami, gdyż tylko do nich
odnoszą się przepisy kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych58.

Do wystąpienia z powództwem w tych sprawach uprawniona jest także organizacja pozarzą-
dowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów. Powództwo może po-
nadto wytoczyć zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach
Unii Europejskiej do wszczęcia postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedo-
zwolone, opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, jeżeli cel jej działa-
nia uzasadnia wystąpienie przez nią z takim żądaniem dotyczącym wzorców umów stosowanych
w Polsce, zagrażających interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym organiza-
cja ta ma swoją siedzibę (art. 47938 k.p.c.).

Kwestia legitymacji procesowej organizacji pozarządowych wytaczających powództwo w tych
sprawach należy do spornych w doktrynie. W większości przyjmuje się, że w sprawach o uznanie
postanowień wzorca umowy za niedozwolone podmioty wymienione w art. 47938 § 1 k.p.c. (w tym
organizacje pozarządowe) posiadają legitymację czynną pierwotną, samodzielną tj. niewywodzą-

53 K. Kańska, Pojęcie…, op.cit., s. 7; E. Łętowska, Prawo…, op.cit., s. 357; T. Ereciński [w:] Kodeks postępowania
cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 2, pod red. T. Erecińskiego, Warszawa 2009,
s. 735; J. Flejszar, Przedsiębiorca…, op.cit., s. 225-227; R. Flejszar [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz,
Art. 1-729, t. I, pod red. A. Góry-Błaszczykowskiej, Warszawa 2013, s. 1171; K. Gajda, Dochodzenie roszczeń konsu-
menckich [w:] Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie, pod red. E. Nowińskiej i P. Cybuli, Kraków 2005,
s. 603; K. Flaga-Gieruszyńska [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. A. Zielińskiego, Warszawa
2014, s. 890; A. Kadzik, O abstrakcyjnej kontroli wzorców umownych, Radca Prawny 2003, nr 4, s. 56; M. Manowska,
Postępowania odrębne w procesie cywilnym, Warszawa 2010; s. 147; K. Weitz, Postępowanie…, op.cit., s. 190; M. Lem-
kowski, Materialna ochrona konsumenta, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2002, nr 3, s. 93; P. Telenga
[w:] Kodeks…, op.cit., s. 637; G. Jędrejek [w:] Kodeks…, op.cit., s. 614-615

54 H. Ciepła [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 367-729, t. II, pod red. A. Marciniaka i K. Piase-
ckiego, Warszawa 2014, s. 384; A. Kadzik, op.cit., s. 56

55 M. Rejdak, Postępowanie…, op.cit., s. 73-74
56 M. Rejdak, Postępowanie…, op.cit., s. 75-76, 78; podobnie SN w postanowieniu SN z dnia 19 maja 2010 r., I CZ
121/09, LEX nr 627199; odmiennie: G. Jędrejek [w:] Kodeks…, op.cit., s. 615
57 R. Flejszar, Przedsiębiorca…, op.cit., s. 225-227; R. Flejszar, Postępowanie…, op.cit., s. 266
58 M. Lemkowski, op.cit., s. 67; R. Flejszar, Postępowanie…, op.cit., s. 266

22