Page 16 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

Kodeks cywilny uważa za konsumenta osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności praw-
nej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 221k.c.). Zgodnie z tą
regulacją należy także definiować pojęcie konsumenta użyte w art. 61, 633, 47938 k.p.c., gdyż na gruncie
kodeksu postępowania cywilnego obowiązuje definicja wynikająca z prawa materialnego11.

Przy określeniu konsumenta w rozumieniu art. 221 k.c. należy posługiwać się trzema kryteriami:
podmiotowym (osoba fizyczna), przedmiotowym (dokonanie czynności prawnej) oraz funkcjo-
nalnym (brak bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową)12. Pro ordo
należy zauważyć, że w doktrynie krytycznie podchodzi się do ograniczenia kręgu podmiotowego
potencjalnych konsumentów jedynie do osób fizycznych. Podkreśla się bowiem, że sytuacja osoby
prawnej, czy jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, ale mającej zdolność
prawną, która nabywa towar konsumpcyjny od przedsiębiorcy nie różni się zasadniczo od pozycji
osoby fizycznej, dokonującej takiej czynności13.

M. Szydło podkreśla, że o pojęciu konsumenta można mówić dopiero na tle konkretnego stosun-
ku umownego, w ramach którego musi występować określony układ kontrahentów (przedsiębiorca
– konsument) pełniących zupełnie odmienne role rynkowe. Ponadto jeden z kontrahentów zawie-
rających umowę powinien kierować się celem innym niż związanym bezpośrednio z działalnością
gospodarczą (lub zawodową – podkr. J.B.). Wszelkie cele związane z tą działalnością jedynie
pośrednio mogą być przez konsumenta urzeczywistniane w ramach umowy z przedsiębiorcą i nie
powodują utraty przez niego statusu konsumenta14.

Konsumentem jest więc osoba będąca stroną umowy zawartej z profesjonalnym kontrahentem
prowadzącym działalność gospodarczą (przedsiębiorcą), której celem działania jest zaspokojenie
własnych potrzeb15. Za konsumenta należy uważać także osobę, która działając jako potencjalny
nabywca towaru lub usługi wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku
z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towaru albo świadczącego usługi16.

11 M. Rejdak, Definicja konsumenta w rozumieniu kodeksu cywilnego (art. 22ą k.c.), Rejent 2006, nr 1, s. 122; na temat
wcześniejszych definicji konsumenta zob.: E. Łętowska, Ochrona konsumenta z punktu widzenia polityki prawa, Państwo
i Prawo 1978, z. 4, s. 16; S. Włodyka, Prawo gospodarcze. Zarys systemu. Część ogólna, T. II, Warszawa 1982, s. 72; C.
Żuławska, Obrót z udziałem konsumenta. Ochrona prawna, Warszawa 1987, s. 17; B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Pojęcie
konsumenta [w:] Model prawnej ochrony konsumenta, pod red. G. Rokickiej, Warszawa 1996, s. 30: K. Kańska, Pojęcie…,
op.cit., s. 7 i n.; K. Gajda, Sprawy…, op.cit., s. 124; Fakt umieszczenia tej definicji w części ogólnej kodeksu cywilnego
powoduje, że ma ona zastosowanie w prawie cywilnym wówczas, gdy przepis szczególny nie stanowi inaczej. Relacja po-
między definicją konsumenta zawartą w art. 221 k.c. a definicjami ustaw szczególnych regulujących kwestię ochrony praw
(interesów) konsumentów powinna być zatem rozwiązana w myśl zasady lex specialis derogat legi generali, co oznacza,
że definicje pojęcia konsumenta zawarte w ustawach szczególnych znajdą zastosowanie w odniesieniu do kwestii regulo-
wanych w tych aktach normatywnych – tak: B. Gnela, Pojęcie konsumenta w prawie wspólnotowym i prawie polskim [w:]
Ochrona konsumenta usług finansowych. Wybrane zagadnienia prawne, pod red. B. Gneli, Kraków 2007, s. 37; M. Rejdak,
Definicja…, op.cit., s. 121; M. Rejdak, Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.
Komentarz, Warszawa 2009, s. 74-75; K. Gajda-Roszczynialska, Sprawy…, op.cit., s. 109

12 T. Sokołowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2009, s. 106; T. Pa-
jor [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, pod red. P. Księżaka i M. Pyziak-Szafnickiej, Warszawa 2014, s. 227

13 Zob. na ten temat: T. Pajor [w:] Kodeks…, op.cit., s. 228-229; P. Mikłaszewicz [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1,
pod red. K. Osajdy, Warszawa 2013, s. 384; por. też W.J. Katner [w:] System Prawa Prywatnego, t. 7, Zobowiązania – część
szczegółowa, pod red. J. Rajskiego, Warszawa 2011, s. 17; por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 23 stycznia 2013 r., I ACa
759/12, LEX nr 1289364; S. Koroluk, Zmiana definicji konsumenta w Kodeksie cywilnym – propozycja interpretacji, Mo-
nitor Prawniczy 2003, nr 10, s. 443; J. Szczotka, Sprzedaż konsumencka. Komentarz, Lublin 2004, s. 16-17

14 M. Szydło, Publicznoprawna…, op.cit., s. 791; podobnie: S. Koroluk, Zmiana…, op.cit., s. 443; por. także: Z. Rad-
wański, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2001, s. 143; E. Modzelewska-Wąchal, Ustawa o ochronie konkurencji
i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2002, s. 58; zob. także: B. Gnela, Pojęcie…, op.cit., s. 37; Również M. Rejdak
przyjmuje, że kryterium odróżniające „czynność prawną związaną z działalnością gospodarczą lub zawodową” od czyn-
ności prawnej niezwiązanej z taką działalnością powinno opierać się na przesłance kompetencji, czyli profesjonalizmie,
a nie na rodzaju nabywanego dobra. - M. Rejdak, Definicja…, op.cit., s. 129; podobnie uważa M. Sieradzka, Ustawa
o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 69

15 Uzasadnienie uchwały (7) SN z dnia 29 lutego 2000 r., III CZP 26/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 152
16 Uzasadnienie postanowienia SN z dnia 13 marca 2000r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 169

16