Page 13 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

państwowego i ułatwiło dochodzenie roszczeń cywilnych. Innymi słowy chodzi o zastanowienie
się, czy rzeczywiście mediacja w obecnym kształcie i z ukształtowanym do niej podejściem spo-
łecznym przyczynia się do wprowadzania zmian w polskiej kulturze prawnej i pozytywnie wpływa
na ustrojową rolę sądów. Zarówno wśród przedstawicieli doktryny, jak i praktyków – mediatorów
pojawiają się wyraźne sygnały w zakresie barier w stosowaniu mediacji. Analizując udostępnione
przez Ministerstwo Sprawiedliwości statystyki spraw, gdzie sądy skierowały strony do mediacji,
można dojść do jednoznacznego wniosku, że instytucja mediacji wykorzystywana jest rzadko,
mimo jej prawie dziesięcioletniego obowiązywania. Tendencje te, jak się wydaje, związane są
z wciąż znikomą świadomością społeczną w kwestiach istnienia alternatywnych metod rozwią-
zywania sporów, a w szczególności mediacji. Zdecydowanie mniejsze zainteresowanie mediacją
zaobserwować można w przypadku mediacji kontraktowej. Początkowo sceptyczne wręcz postrze-
ganie mediacji widoczne było również w wielu porządkach prawnych, gdzie dopiero poprzez za-
stosowanie metod o zasięgu ogólnokrajowym osiągnięto cel w postaci wzrostu zainteresowania
tą metodą ADR. Jednym z takich środków jest obowiązująca w prawie niemieckim tzw. klauzula
otwarcia, która oznacza, że skierowanie sprawy do sądu jest dopuszczalne dopiero wtedy, gdy
organ pojednawczy utworzony lub uznawany przez krajową administrację sądowniczą podjął już
próbę kompromisowego załatwienia sporu. Bardzo często na powodzie ciąży wręcz obowiązek
załączenia do pozwu stosownego zaświadczenia, z którego będzie wynikało, że podjęte zostały
próby ugodowego załatwienia sporu. Atrakcyjność postępowania mediacyjnego zapewniana jest
w wielu krajach poprzez profesjonalne podejście do systemu kształcenia mediatorów, co wielo-
krotnie gwarantuje osiągnięcie porozumienia. Bez wątpienia dużą rolę odgrywają także regula-
cje zapewniające pomoc w pokryciu kosztów mediacji. Nie można dodatkowo zapominać o roli,
jaką w promowaniu mediacji pełnią sądy i pełnomocnicy procesowi. Sędziowie będą wielokrotnie
pierwszym ogniwem informującym strony o mediacji, a w konsekwencji także organem kierują-
cym je do postępowania mediacyjnego po uprzednim zastosowaniu tzw. autotestu sprawdzające-
go, czy dana sprawa ma szanse na rozwiązanie poprzez zastosowanie alternatywnych metod, jak
ma to miejsce w prawie holenderskim. Pozytywnie należy ocenić także ustawodawstwa, które
zdecydowały się na wprowadzenie obligatoryjnej mediacji w niektórych kategoriach spraw (przy-
kładowo w sprawach o niewielkiej wartości przedmiotu sporu). Z kolei pełnomocnicy procesowi
w niektórych porządkach prawnych są zobowiązani do informowania stron o możliwości rozwią-
zania sporu w drodze mediacji, a co więcej – obowiązek ten jest wręcz egzekwowany przez sąd
poprzez żądanie załączenia do pozwu oświadczenia klienta potwierdzającego fakt poinformowania
go o możliwości skorzystania z mediacji (przykładowo prawo kanadyjskie).

W kontekście analizowanych spraw z udziałem konsumentów i przedsiębiorców nie można po-
minąć pewnych problemów praktycznych, które mogą pojawić się w sporach o charakterze trans-
granicznym. Chodzi tu przede wszystkim o problem bariery językowej, która często zniechęca
strony od skorzystania z metod ADR. Z tych względów konieczne jest promowanie idei co-media-
cji, która zakłada prowadzenie mediacji przy udziale dwóch mediatorów, posługujących się języ-
kami stron danego konkretnego sporu. Stosowanie metod online w ramach rozwiązywania sporów
z udziałem przedsiębiorców i konsumentów należy odbierać pozytywnie, szczególnie w aspekcie
eksterytorialności internetu i globalizacji dostępu do produktów i usług. Inicjatywy ODR z pew-
nością zasadniczo wpłyną na skuteczność, efektywność i dynamikę rozwiązywania sporów, przy
jednoczesnym obniżeniu kosztów postępowania mediacyjnego.

13