Page 32 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

określonego typu umowy, lecz pewne ich postaci (zawarte w pewnym miejscu, w pewien sposób
– np. umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa, umowy zawierane „na odległość”), doty-
czą często tzw. pakietów umów (umowa o imprezę turystyczną, o kredyt konsumencki, timeshare),
przyjmując jako kryterium wyodrębnienia skutki czy uwarunkowania ekonomiczne danego kon-
traktu i związane z tym możliwe zagrożenia dla konsumenta. Przyjęty w nich kontekst ochrony
konsumenta realizuje swobody jednolitego rynku Unii Europejskiej – przepływu towarów, usług,
ludzi i kapitału11. Mechanizm implementacji dyrektyw powoduje, że jak dotąd istnieją różne wy-
mogi w różnych krajach. Prawodawca europejski, mając świadomość tego stanu rzeczy, akcentuje
rozbudowę dyrektyw „horyzontalnych” (nieuczciwe praktyki rynkowe, wspólne prawo kontrakto-
we), kosztem „wertykalnych” (dotyczących tylko niektórych aspektów umów, zawierania i reali-
zacji umów w pewnych warunkach, sektorach, za pomocą określonych mediów)12.

W niniejszym artykule podjęta zostanie próba oceny projektowanego przez Komisję Kodyfika-
cyjną Prawa Cywilnego13 modelu regulacji umów konsumenckich w polskim prawie cywilnym.
Ocena ta zostanie przeprowadzona w oparciu o dokonaną analizę cech charakteryzujących umowy
konsumenckie. Mimo znacznej dywersyfikacji tych umów, można wskazać na pewne wspólne im
konstytutywne cechy. W oparciu o to kryterium podjęta zostanie próba oceny czy zakładany przez
Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego zabieg polegający na ulokowaniu całościowym regula-
cji umów konsumenckich w Kodeksie cywilnym będzie w rzeczywistości celowy i możliwy.

Warto podkreślić, iż w toku trwających od 2002 r. prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywil-
nego zgłaszane są różne postulaty i propozycje: włączenia regulacji umów konsumenckich do
Kodeksu cywilnego, pogląd o celowości uregulowania umów konsumenckich w odrębnej ustawie,
czy wreszcie propozycja częściowego tylko przeniesienia problematyki konsumenckiej do kodek-
su. Wszystkie te propozycje wymagają dogłębnego rozważenia. Komisja Kodyfikacyjna Prawa
Cywilnego wskazała co prawda na docelowy model, który zakłada jako optymalne rozwiązanie
kompleksowe unormowanie problematyki umów konsumenckich w Kodeksie cywilnym14. Jednak,
skoro prace nad nowym Kodeksem cywilnym jeszcze trwają, nie został też jeszcze opublikowany
projekt części szczegółowej zobowiązań, można założyć, że zmiana stanowiska Komisji Kodyfi-
kacyjnej jest jeszcze możliwa15.

2. Pojęcie umów konsumenckich

Polskie prawo cywilne nie definiuje umowy, a tym bardziej umowy konsumenckiej. W doktrynie wska-
zuje się, że umowa jest rodzajem czynności prawnej, która dochodzi do skutku przez złożenie dwóch
lub więcej oświadczeń woli. Co więcej oświadczenia woli składane przez strony muszą być zgodne16.

Kwalifikacja umowy jako konsumenckiej następuje więc przede wszystkim z punku widzenia
stron tej umowy (tzw. podmiotowych kryteriów kwalifikacyjnych), którymi są konsument i przed-
siębiorca17, a nie z punktu widzenia zakwalifikowania umowy do oznaczonego typu, czy podtytpu

11 W. Szpringer, op.cit., s. 4.
12 Ibidem. N. Reich, A European Contract Law, or an EU Contract Law Regulation for Consumers?, „Jurnal of Consu-
mer Policy 2005”, vol. 28, No 4, December, s. 383 i n. Zob. też G. Bormann et. All, Status Quo und Vorschläge für eine
wettbewerbsorientierte Fortentwicklung des europäischen Verbraucher-Acquis, Berlin 2008.
13 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu
działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz.U. z 2002 r. Nr 55, poz. 476 ze zm.).
14 Z. Radwański, red., Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości, Zielona
księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2006, s. 111.
15 Zwraca na to uwagę B. Gnela, Umowa konsumencka w polskim prawie cywilnym i prywatnym międzynarodowym,
Warszawa 2013, s. 183.
16 B. Ziemianin, Z. Kuniewicz, Prawo cywilne. Cześć Ogólna, Poznań 2007, s. 200-201.
17 Od zasady tej przewidziane są nieraz wyjątki, o czym świadczy regulacja umów o usługi turystyczne oraz regulacja
niedozwolonych postanowień umownych. Ponadto reżim umów konsumenckich może być rozciągnięty na umowy nie
mające charakteru konsumenckich, np. w umowach ubezpieczenia. Tak: B. Gnela, Umowa konsumencka..., s. 29.

32