Page 26 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

tym zakresie jest np. podstawienie procesowe. W doktrynie nie ma zgody co do tego, czy legity-
macja reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym jest przykładem subrogacji, czy substytucji
procesowej79. Trudność w rozróżnieniu wynika z odmiennego statusu reprezentantów grupy w oso-
bie jej członka i rzecznika konsumentów.

M. Rejdak zauważa, że kwalifikowanie nadzwyczajnej legitymacji przysługującej w postępo-
waniu grupowym reprezentantowi, jako postaci substytucji, można uznać jedynie w odniesieniu
do członka grupy dochodzącej swoich roszczeń, a nie do rzecznika konsumentów. Rzecznik kon-
sumentów może uzyskać legitymację czynną w postępowaniu grupowym ze względu na pełnioną
funkcję publiczną i związane z nią obowiązki urzędowe, a zatem jego legitymacja ma charakter
publiczny80. W literaturze podnosi się, że zasadniczą cechą subrogacji jest to, iż przyznanie legi-
tymacji formalnej podmiotowi podstawionemu oznacza jednocześnie, że ta legitymacja formalna
została odjęta podmiotowi zastępowanemu. Tymczasem w sytuacji występowania w charakterze
reprezentanta grupy jednego z jej członków, pozostałym członkom tej grupy legitymacja wcale nie
zostaje odjęta. Z kolei w przypadku występowania rzecznika konsumentów w roli reprezentanta
grupy należy raczej mówić o szczególnej legitymacji niemającej charakteru prywatnego, lecz pub-
liczny. Uprawnienie do bycia powodem w tym przypadku nie ma żadnego materialnego związku
z prywatnymi roszczeniami, które są dochodzone w postępowaniu grupowym81.

Stroną postępowania grupowego mogą być także podmioty zagraniczne w takim zakresie, w ja-
kim polskie prawo ustala nad nimi jurysdykcję82.

W postępowaniu grupowym nie jest możliwe wytoczenie powództwa przez organizacje poza-
rządowe zajmujące się ochroną konsumentów, czy prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich,
Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Pacjenta, gdyż nie mogą być oni reprezentantami gru-
py83. Organizacja pozarządowa może jednak nabyć roszczenie od osoby, której ono przysługuje
i w ten sposób uzyskać uprawnienie do tego, by zostać członkiem grupy, a w konsekwencji wyko-
nywać funkcje reprezentanta grupy84.

Na marginesie należy zaznaczyć, że w sprawach o ochronę – zarówno indywidualnych, jak i zbio-
rowych – interesów konsumentów wytoczenie powództwa może nastąpić przez kilku potencjalnych

79 W doktrynie wyrażano pogląd, że status reprezentanta grupy w postępowaniu grupowym jest jedynym z przykła-
dów subrogacji procesowej – tak: T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa…, op.cit., s. 147, 149; K. Gajda-Roszczynialska,
Sprawy…, op.cit., s. 371; P. Pogonowski, Postępowanie grupowe. Ochrona…, op.cit., s. 164; M. Sieradzka, Ustawa…,
op.cit., s. 67; Odmiennego zdania (które należy podzielić) jest M. Rejdak, według której w sytuacji występowania
w charakterze reprezentanta grupy jednego z jej członków, pozostałym członkom grupy legitymacja nie zostaje odjęta.
Jest to jedyny w polskim prawie procesowym cywilnym przykład podstawienia procesowego (substytucji) na mocy
oświadczenia woli - M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 112-113

80 M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 113-114; podobnie uważa P. Grzegorczyk, Ustawa…, op.cit., s. 60; M. Sie-
radzka, Ustawa…, op.cit., s. 132; R. Kulski, Opinia o rządowym projekcie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postę-
powaniu grupowym (druk sejmowy nr 1829), s. 14-15, dostępne na stronie http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk6.nsf/0/
1EFD040D487888C9C12575C8003C0833/$file/i1089-09a.rtf.; Według K. Gajdy - Roszczynialskiej, reprezentant gru-
py nie ma uprawnień materialnoprawnych w odniesieniu do grupowego roszczenia konsumenckiego, którego dochodzi
w postępowaniu grupowym. Nie dokonuje ona jednak rozróżnienia między reprezentantami grupy, tj. jej członkiem
i rzecznikiem konsumentów - K. Gajda-Roszczynialska, Sprawy…, op.cit., s. 371

81 Źródłem legitymacji czynnej w postępowaniu grupowym są oświadczenia woli samego reprezentanta oraz członków
grupy (w tym osób przystępujących do grupy w następstwie publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupo-
wego), co wynika z art. 6 ust. 1 pkt 4 u. post. grup. Brak czynnej legitymacji w postępowaniu grupowym – skutkujący
oddaleniem powództwa - zachodzi wtedy, gdy w roli reprezentanta grupy występuje osoba, która nie uzyskała akceptacji
przez członków grupy, albo rzecznik konsumentów w sprawie wszczętej w postępowaniu grupowym, która nie jest
sprawą o roszczenia konsumentów, tylko np. wynika z deliktu – tak: M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 28, 108-109,
118-119 – tak: M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 112 i n.; Podobnie P. Grzegorczyk, Ustawa…, op.cit., s. 59

82 M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 52
83 Nie uchyla to jednak uprawnień Prokuratora Generalnego w postępowaniu ze skargi kasacyjnej i ze skargi o stwier-
dzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – tak: P. Grzegorczyk, Ustawa…, op.cit., s. 62, 66-67; zob.
także; K. Gajda-Roszczynialska, Sprawy…, op.cit., s. 237, 371; P. Pietkiewicz [w:] Ustawa…, op.cit., s. 267-268; M. Sie-
radzka, Ustawa…, op.cit., s. 28-29, 137, 257
84 M. Rejdak [w:] Ustawa…, op.cit., s. 115

26