Page 23 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI
P. 23

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

cą się z legitymacji konkretnego konsumenta. Organizacje pozarządowe wytaczające powództwo
w wymienionych sprawach czerpią swoje upoważnienie bezpośrednio z art. 47938 § 1 k.p.c., a nie
z art. 61 § 1 k.p.c. (organizacje pozarządowe nie mogą w tych sprawach wytaczać powództw na
rzecz indywidualnych, konkretnych konsumentów, ale na podstawie art. 61 § 2 i 3 k.p.c. mogą na
zasadach ogólnych wstępować do takiego toczącego się postępowania). Należy bowiem odróżnić
sytuację, gdy organizacje pozarządowe posiadają uprawnienia do działania w postępowaniu cywil-
nym na podstawie przepisów prawa procesowego (legitymacja czynna pochodna), gdzie występują
na rzecz konkretnej osoby, od sytuacji, gdy to prawo materialne przyznaje takim organizacjom
„własne” uprawnienie o charakterze materialnoprawnym (legitymacja czynna pierwotna) do wy-
stępowania w celu ochrony interesów konsumentów59.

   Do organizacji pozarządowych wnoszących powództwa na rzecz obywateli oraz do ich uczest-
nictwa w postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze (art. 62 k.p.c.). W przeci-
wieństwie jednak do prokuratora wstępującego do postępowania, który nie jest związany z żadną
ze stron, organizacja wstępująca do procesu powinna popierać stronę, z którą jest związana60.

   Podmiotem uprawnionym do wytaczanie powództw na rzecz obywateli w sprawach o ochro-
nę zbiorowych interesów konsumentów jest także powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.
Wytaczając powództwo w trybie art. 47938 § 1 k.p.c. rzecznik konsumentów nie może działać na
rzecz indywidualnego konsumenta (ale może wstąpić do sprawy wytoczonej przez inną osobę)61.
W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone rzecznik konsumentów bę-
dzie występował w interesie publicznym, w celu ochrony wszystkich konsumentów, których do-
tyczy niedozwolony wzorzec umowy, a nie tylko w interesie konsumentów z obszaru jego działa-
nia62. Posiada on samodzielną legitymację czynną o charakterze pierwotnym, której nie wywodzi
z legitymacji innych podmiotów63. Zdaniem M. Rejdak należy wykluczyć, iż w sprawach o uznanie

  59 E. Łętowska, Ochrona niektórych praw konsumentów…, op.cit., s. 163; T. Ereciński [w:] Kodeks…, op.cit., t. 2,
s. 735; P. Grzegorczyk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, pod red. T.
Erecińskiego, Warszawa 2012, s. 147 M. Pietraszewski, Przepisy…, op.cit., s. 39; R. Flejszar, Przedsiębiorca…, op.cit.,
s. 227; R. Flejszar, Postępowanie…, op.cit., s. 266-267; R. Flejszar [w:] Kodeks…, op.cit., s. 1171; W. Graliński, Udział
organizacji pozarządowych w procesie cywilnym [w:] Pro Scientia Iuridica, pod red. M. Chrzanowskiego, A. Przybo-
rowskiej – Klimczak, P. Sendeckiego, Lublin 2014, s. 123; A. Kadzik, op.cit., s. 56; M. Bednarek [w:] System prawa
prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. V, pod red. E. Łętowskiej, Warszawa 2006, s. 690; odmiennie: M. Sie-
radzka, według której w postępowaniu przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów organizacja społeczna (obec-
nie pozarządowa – podkr. J.B.) nie posiada legitymacji strony – M. Sieradzka, Sądowa weryfikacja decyzji i postanowień
wydanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rejent 2007, nr 10, s. 110; Zdaniem M. Rejdak,
legitymacja organizacji pozarządowych wytaczających powództwa w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy
za niedozwolone jest legitymacją formalną wynikającą z wyraźnego przepisu prawa, czyli art. 47938 § 1 k.p.c. Przeciw-
ko uznaniu materialnej legitymacji procesowej tych organizacji przemawia to, że przedmiotem ochrony w sprawach
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone jest interes zbiorowy konsumentów, będący przejawem interesu
publicznego. Przyznanie organizacji pozarządowej legitymacji materialnej, procesowej w tych sprawach prowadziłoby
do wniosku, że nie chodzi w nich tylko o ochronę interesu zbiorowego konsumentów, ale również indywidualnych
interesów organizacji pozarządowej. Ponadto zapatrywanie, że organizacji pozarządowej, o której mowa w art. 47938
§ 1 k.p.c. zostało przyznane własne roszczenie (materialnoprawne) pozostaje – jej zdaniem – w sprzeczności z literalną
wykładnią tego przepisu, który stanowi o możliwości wytoczenia powództwa, a nie o tym, że organizacjom w nim wy-
mienionych przysługuje roszczenie. Przepis ten – w odniesieniu do omawianej kwestii - ma identyczne brzmienie jak
art. 61 k.p.c. Określenie legitymacji organizacji pozarządowych w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone jako formalnej, nie pozbawia trafności poglądu, że jest to legitymacja samodzielna, która nie wywodzi
się z legitymacji innego podmiotu, gdyż żaden uprawniony podmiot nie został określony w normie prawnej, o której
urzeczywistnienie chodzi w tych sprawach - M. Rejdak, Postępowanie…, op.cit., s. 82-84. Zdaniem E. Łętowskiej, we
wszystkich wypadkach, gdy organizacja pozarządowa ma prawo wytoczyć powództwo na rzecz konsumenta, ma ona
także prawo dokonać tego w ramach sprawy z art. 47938 § 1 k.p.c. Wówczas działa ona w ramach legitymacji pochodnej,
zamiast i na rzecz samego konsumenta, a nie w ramach własnej legitymacji pierwotnej, o której mowa w art. 47938 § 1
k.p.c. - E. Łętowska, Ochrona…, op.cit., s. 166

  60  M. Rejdak, Postępo wanie…, op.cit., s. 79-80
  61  K. Weitz, Postępowanie…, op.cit., s. 191
  62  Uzasadnienie postanowienia SA w Łodzi z dnia 28 września 2011 r., I ACz 836/11, LEX nr 1499157
  63 M. Sychowicz [w:] Kodeks… (2014), op.cit., s. 241; H. Ciepła [w:] Kodeks…, op.cit., s. 384; M. Pietraszewski,

                                                                                23
   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28