Page 51 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

ra może zaburzyć spójność w obszarze prawa prywatnego, w szczególności przez zbyt rozbudo-
waną, a zatem trudną w stosowaniu, regulację prawną. Prawo powinno spełniać funkcję utylitarną,
być adresowane do szerokiego kręgu odbiorców – wszystkich uczestników obrotu powszechnego,
którzy nie powinni mieć problemów nie tylko ze zrozumieniem, ale przede wszystkim – ze znale-
zieniem właściwej regulacji. Nadmiernie rozbudowana regulacja konsumencka, ulokowana w wie-
lu ustawach szczegółowych, na pewno nie realizuje postulatu dostępności i pewności prawa180. Tak
samo nie sprzyja przejrzystości podwójna regulacja niektórych umów, zamieszczona częściowo
w Kodeksie cywilnym, a częściowo w ustawach pozakodeksowych181.

Problematyka prawa konsumenckiego powinna być wkomponowana w zespoły norm regulują-
cych poszczególne zagadnienia prawa umów, a nie stanowić jakiejś odrębnej części182. Pomocne
może być wyróżnienie wspólnych cech umów konsumenckich, które niejako mogłyby być wyjęte
przed nawias i uregulowane wspólnie (a nie w wielu odrębnych ustawach) – niektóre –w ramach
części ogólnej Kodeksu cywilnego183, większość – w ramach części ogólnej zobowiązań184, która
obejmowałaby kwestie kluczowe, dotyczące problematyki umów zawieranych z udziałem kon-
sumentów. Nie można podzielić poglądu, iż włączenie umów konsumenckich do Kodeksu cy-
wilnego (obecnego lub przyszłego) oznaczałoby konieczność rezygnacji z dotychczasowej, ty-
pologicznej metody kodeksowej regulacji umów185. Nie można też zaakceptować ujawniających
się na tle stosunków konsumenckich tendencji preferujących nadmierne uproszczenie w zakresie
systematyki umów, zwłaszcza zmierzających do ograniczenia lub zniesienia klasycznej typologii
umów186. Zasadniczo każda umowa konsumencka może być zakwalifikowana do określonego typu
umowy. Kwalifikacja umowy (z punktu widzenia jej typu) pozwoli na dokonanie wyboru miejsca
unormowania kontraktu. Przy czym zasadne wydaje się rozbicie materii konsumenckiej na ogólną
(regulującą obowiązki przedkontraktowe, opt in lub opt out, obowiązki informacyjne, tryb zawar-
cia umowy za pomocą wzorca, w określonym miejscu: na odległość, poza siedzibą przedsiębiorcy,
klauzule abuzywne, prawo odstąpienia przez konsumenta od umowy, czy wreszcie mechanizmy
kontrolne dotyczące treści umowy) oraz szczegółową – regulującą minimalną treść umowy, prawa
i obowiązki stron w ramach już danego typu umowy zgodnie z wymaganiami obowiązującego
prawa europejskiego (dyrektyw) narzucającymi określone rozwiązania187. Na przykład w ramach

180 Dostrzeżono to na gruncie francuskiego Code de la consommation. Por. Z. Radwański, Europejskie prawo…, s. 79.
181 Na przykład umowa pożyczki, umowa rachunku bankowego, umowa pożyczki, umowa poręczenia, umowa ubez-
pieczenia, umowa składu. Zob. szerzej J. Pisuliński, W sprawie systematyki…, s. 16 i n.
182 Z. Radwański, Europejskie prawo…, s. 80. Por. też R. Szostak, O potrzebie zachowania typologicznego układu
systematyki umów w europejskim prawie kontraktów, w: Kierunki rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Wpływ
europejskiego prawa konsumenckiego na prawo krajowe, red. M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, A. Wiewiórowska-Doma-
galska, Warszawa 2012, s. 109 i n.; tenże, Problem systematyki umów obligacyjnych w nowym kodeksie cywilny, TPP
2012, z. 1, s. 61 i n.
183 Na przykład kwestie zwiane z procedurami zawierania umów, formą czynności prawnej. Por. R. Szostak, Problem
systematyki…, s. 62.
184 Ciekawa jest też propozycja łączenia umów w grupy, według ich typologii, z wyróżnioną w ramach części szczegó-
łowej prawa zobowiązań „miniczęścią ogólną”. Tak Z. Radwański, Wstępny projekt…, s. 5-14, J. Pisuliński, W sprawie
systematyki…, s. 15-16. Zob. też propozycje R. Szostaka, dotyczące m.in. umów o świadczenie usług. R. Szostak,
Problem systematyki…, s. 62, 70.
185 B. Gnela, Umowa konsumencka…, s. 463.
186 Tak konsekwentnie R. Szostak, O potrzebie zachowania…, s. 110; tenże, Problem systematyki…, s. 64 i n.
187 Przykładowo dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie
ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o długoterminowe produkty wa-
kacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany (Dz. Urz. UE L 33 z 03.02.2009, str. 10) opiera się na zasadzie harmonizacji
maksymalnej kierunkowej, co oznacza, że jedynie nieliczne kwestie (wyraźnie w niej wymienione) pozostają w gestii
ustawodawców krajowych. Art. 1 dyrektywy przewiduje, że nie narusza ona ustawodawstwa krajowego, które: dotyczy
środków ochrony prawnej w ramach ogólnego prawa zobowiązań; dotyczy rejestracji nieruchomości lub ruchomości
oraz przekazania nieruchomości; dotyczy warunków prowadzenia działalności gospodarczej lub systemów zezwoleń,
lub wymogów dotyczących licencji oraz dotyczy określenia prawnego charakteru praw będących przedmiotem umów
objętych niniejszą dyrektywą. Zob. B. Fuchs, Regulacja timesharingu a Kodeks cywilny, w: M. Jagielska, E. Rott-Pie-
trzyk, A. Wiewiórowska-Domagalska red., Kierunki rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Wpływ europejskiego

51