Page 45 - KONSUMENT WOBEC WYZWAN WSPOLCZESNOSCI

Konsument wobec wyzwań współczesności. Aspekty prawa materialnego i procesowego

4. Modele implementacji dyrektyw konsumenckich
w Unii Europejskiej

W krajach Unii Europejskiej ustawodawstwo dotyczące cywilnoprawnej ochrony konsumenta jako
słabszej, a nawet jak się określa, „niedoinformowanej” strony umowy, jest rezultatem transpozy-
cji dyrektyw wspólnotowych125. Zdecydowana większość dyrektyw konsumenckich przyjmowana
jest na podstawie art. 114 i 115 TFUE (dawne art. 95 i 94 TWE)126, który umożliwia dokonywanie
zarówno harmonizacji minimalnej, jak i zupełnej. W przypadku harmonizacji minimalnej implemen-
tacja musi respektować traktatowe gwarancje podstawowych swobód, w szczególności wymogi swo-
bodnego przepływu towarów (art. 28 i n. TFUE, dawny art. 23 i n. TWE). Przy harmonizacji zupełnej
niedopuszczalna jest jakakolwiek modyfikacja w prawie krajowym poziomu ochrony przewidziane-
go w dyrektywie. Do harmonizacji zupełnej coraz częściej sięga Komisja Europejska, podejmując
próbę unifikacji dziedziny objętej regulacją dyrektywy. Dyrektywy konsumenckie nie mają na celu
kompleksowego uregulowania sytuacji konsumenta w obrocie gospodarczym, lecz starają się prze-
ciwdziałać negatywnym skutkom (zarówno dla konsumentów jak i dla wspólnego rynku), wynika-
jącym z udziału konsumentów w obrocie gospodarczym127. Dyrektywy mają charakter punktowy,
co oznacza, że odnoszą się jedynie do wybranych obszarów określonych zagadnień prawnych, nie
regulując określonych zagadnień w sposób kompleksowy128. Ponadto, dyrektywy konsumenckie
nie definiują umów zgodnie z kryterium struktury stosunków między dłużnikiem a wierzycielem
(konstrukcji prawnej – typu umowy, czy świadczenia charakterystycznego), ale według ich funkcji
gospodarczej, kryterium ekonomicznego129. Ich język cechuje się sporym stopniem sztuczności, co
wynika z faktu iż nie ma „europejskiej” tradycji prawnej i prawniczej; język europejskiego prawa
konsumenckiego jest językiem tworzonym na potrzeby dyrektyw, nie ma zakorzenienia w istniejącej
kulturze prawnej130. Przyjęcie w dyrektywach kryterium ekonomicznego, a nie jak w klasycznym
prawie cywilnym, kryterium typizacji umów, powoduje w sposób oczywisty trudności we wpasowa-
niu regulacji przewidzianych daną dyrektywą do krajowych porządków prawnych131. Często prakty-
ka implementacji ogranicza się więc do przepisania tekstu dyrektyw do ustaw krajowych132. Choć
jest to teoretycznie łatwiejsze rozwiązanie, przesuwa jednak problem implementacji na obszar stoso-
wania prawa133.

Co istotne, w niektórych państwach członkowskich, ustawy chroniące konsumenta, dotyczące przy-
kładowo kontroli narzuconych przez wzorce postanowień umownych, kredytu konsumenckiego, ubez-
pieczeń majątkowych, czy konkretyzujące prawo do informacji o usłudze czy towarze, istniały jesz-
cze przed uchwaleniem dyrektyw134. Zakresy przedmiotowe dyrektyw niejednokrotnie krzyżują się,
a wzajemne relacje między nimi ustala Europejski Trybunał Sprawiedliwości135.

125 E. Bagińska, op.cit., s. 17.
126 Traktat o Unii Europejskiej podpisany 7 lutego 1992 w Maastricht (Dz. Urz. WE C 191 z 29 lipca 1992 r.), s. 1-110;
wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 326 z 26.10. 2012, s. 13-390; Dz.U. z 2004 r., Nr 890, poz. 864 ze zm.
127 Z. Radwański, Zielona księga…, s. 96-97.
128 Ibidem, s. 98.
129 E. Łętowska, Prawo europejskie…, s. 201-202.
130 M. Ziętek, Europejskie prawo konsumenckie…., s. 286.
131 E. Łętowska, Prawo europejskie…,, s. 203.
132 M. Ziętek, op.cit., s. 286; E. Łętowska, Europejskie prawo…, s. 13.
133 Z. Radwański, Zielona księga…, s. 107, 109.
134 Przykładem takich państw są m.in. Niemcy, Francja czy Szwecja. Zob. E. Bagińska, op.cit., s. 17.
135 Na tle dyrektywy 85/374 o odpowiedzialności za produkt, ETS zajął jednoznaczne stanowisko o pełnej, maksy-
malnej harmonizacji (zob. orzeczenia: wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie Komisja
przeciwko Francji, C-52/00, Lex nr 111934; wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie
González Sánchez przeciwko Medicina Asturiana (C-183/00), Lex nr 111944; wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25
kwietnia 2002 r., w sprawie Komisja przeciwko Grecji (C-154/00), Lex nr 1265604. Podaję za E. Bagińska, op.cit., s. 17.

45